ΑΠΟΨΕΙΣ

Έχετε δει το «Ρεπό»; Πιθανότατα ναι, αφού η ταινία έχει προβληθεί πολλές φορές, κυρίως από την κρατική τηλεόραση. Γυρίστηκε το 1981. Παρακολουθεί έναν συνηθισμένο υπάλληλο που την ημέρα του ρεπό του προσπαθεί να τελειώσει μικροδουλειές, να επισκευάσει το αυτοκίνητο, να εξεταστεί από μία επιτροπή υγείας, να αντικαταστήσει ένα σπασμένο τζάμι, να στείλει ένα δέμα στο εξωτερικό. Περιφέρεται σε μία Αθήνα όπου όλα είναι μισοδιαλυμένα και καθένας σκέφτεται μόνο τον εαυτό του. Οι δημόσιες υπηρεσίες λειτουργούν πρωτόγονα, οι υπάλληλοι δουλεύουν με το ρυθμό τους, κάποιοι συμπεριφέρονται με αγένεια, η γραφειοκρατία συνθλίβει, οι τεχνίτες τον στέλνουν ο ένας στον άλλο γιατί βαριούνται να δουλέψουν, η γειτόνισσα είναι έτοιμη για καβγά.

Το «Ρεπό» δεν είναι τυπική κωμωδία και δεν προσπαθεί να βγάλει γέλιο μέσα από την υπερβολή. Με πικρό τρόπο καταγράφει την Ελλάδα της εποχής. Οι νοοτροπίες, οι συμπεριφορές, οι καταστάσεις που αφηγείται είναι πραγματικές. Η Ελλάδα του ’81 δεν λειτουργούσε ρολόι και οι πολίτες της δεν αποτελούσαν υποδείγματα κοινωνικής συνείδησης. Ακριβώς γι’ αυτό δεν χρειαζόταν να έρθει το ΠΑΣΟΚ, για να διαλύσει το κράτος και να εκμαυλίσει χαρακτήρες. Η προσπάθεια να ωραιοποιηθεί η Ελλάδα του ’81 και να επιβληθεί η αφήγηση ότι το ΠΑΣΟΚ αλλοίωσε το χαρακτήρα των Ελλήνων είναι άδικη, όταν δεν υστερόβουλη.

Δεν χρειάζεται να φτάσουμε στην ίδρυση του ελληνικού κράτους, για να διαπιστώσουμε κυνικά ότι λίγα πράγματα έχουν αλλάξει σε διακόσια χρόνια. Ας μείνουμε στα δικά μας. Μετά την πτώση της δικτατορίας, στην οποία ελάχιστοι συνέβαλαν αλλά πάρα πολλοί καρπώθηκαν, η ελληνική κοινωνία απέτυχε να ανταποκριθεί στα στοιχειώδη του κοινωνικού συμβολαίου σε περιβάλλον δημοκρατίας. Ομάδες συμφερόντων, με τρόπο οργανωμένο ή απλώς ενστικτώδη, αποδύθηκαν στην προσπάθεια να βελτιώσουν τη θέση τους, αδιαφορώντας για τις δυνατότητες της οικονομίας. Ναι, δεν είναι comme il faut να αναζητείς ευθύνες στο «λαό» αλλά όποιος βγάζει το «λαό» έξω από την εξίσωση της παρακμής, είναι απατεώνας.

Στη χώρα στήθηκε ένα κανονικό πλιάτσικο, καθένας άρπαζε ό,τι μπορούσε. Οι ΔΕΚΟ ουσιαστικά απαλλοτριώθηκαν υπέρ του προσωπικού τους. Όταν το όπλο δεν ήταν ο εκβιασμός, κατεβασμένοι διακόπτες και σταματημένα τρένα, ήταν το εμπόριο της ψήφου. Οι πολίτες πουλούσαν την ψήφο τους και το πολιτικό σύστημα δήλωνε διατεθειμένο να την αγοράσει. Και όσο η συναλλαγή προχωρούσε τόσο οι πολίτες απαιτούσαν περισσότερα και το πολιτικό σύστημα έσπευδε να τα προσφέρει. Γρήγορα, με τον εθισμό, φτάσαμε στα «σκληρά». Πάντα με την ιδεολογική κάλυψη της αριστεράς, που ευλογούσε κάθε διεκδίκηση, έστω χυδαία, έστω υστερόβουλη, έστω αρπακτική, προσφέροντας τα συνθήματά της.

Προφανώς το ΠΑΣΟΚ έχει κεφαλαιώδεις ευθύνες γι’ αυτόν το φαύλο κύκλο. Ειδικά κατά την δεκαετία του ’80 όταν αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει την ορμή του για να επιβάλει μεταρρυθμίσεις που θα άλλαζαν εγκαίρως την πορεία της χώρας. Αλλά τίποτε δεν ενθαρρύνει τη σκέψη ότι κάποιο άλλο κόμμα στη θέση του ΠΑΣΟΚ θα έκανε κάτι διαφορετικό απέναντι στην ήδη εξωνημένη κοινωνία. Οι κρατικοποιήσεις χρεοκοπημένων εταιρειών, η αύξηση του προσωπικού του δημοσίου, οι συλλογικές συμβάσεις παρά πάσα λογική, οι συντάξεις σε σαραντάρηδες, οι παράνομες επιδοτήσεις ανύπαρκτων γεωργικών ζημιών, η ενθάρρυνση της αυθαίρετης δόμησης και της καταστροφής του περιβάλλοντος, είχαν αρχίσει νωρίτερα. Ούτε σταμάτησαν όταν το ΠΑΣΟΚ πέρασε στην αντιπολίτευση. Αντιθέτως, όταν το ΠΑΣΟΚ, μετά το ’93, άρχισε να υπηρετεί το δειλό μεταρρυθμιστικό αίτημα, η Νέα Δημοκρατία πήρε χωρίς δισταγμό τη σκυτάλη του λαϊκισμού. Εκτός εάν κανείς νομίζει ότι ο Παυλόπουλος, ο Λιάπης, ο Παπαθανασίου, ο Σπηλιωτόπουλος, ο Πολύδωρας, ο Βουλγαράκης, ο Καμμένος, ο Παυλίδης, ο Στυλιανίδης, ο Ζώης, ο Μεϊμαράκης, ο Χατζηγάκης και ο Τσιτουρίδης μετείχαν σε κυβέρνηση Αντενάουερ, οπότε το πράγμα αλλάζει…

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 15/9/2019.