ΑΠΟΨΕΙΣ

Πριν λίγες ημέρες, η ΕΤ2 παρουσίασε ένα ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ για το "Ματαρόα". Το οπλιταγωγό που μετέφερε, τον Δεκέμβριο του 1945, δεκάδες νέους έλληνες επιστήμονες και καλλιτέχνες στον Τάραντα. Τελικός τους προορισμός το Παρίσι, καθώς οι περισσότεροι ήταν υπότροφοι του γαλλικού κράτους. Το πλοίο ναύλωσε ο τότε διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, ο φιλέλληνας Οκτάβιος Μερλιέ. (Στον Οκτάβιο και την Μέλπω Λογοθέτη-Μερλιέ, η χώρα και ιδιαίτερα ο μικρασιατικός ελληνισμός χρωστά πολλά.) Ανάμεσα στους επιβάτες του Ματαρόα ήταν ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο Νίκος Σβορώνος, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Μέμος Μακρής, ο Μάνος Ζαχαρίας, ο Κώστας Αξελός, η Μάτση Χατζηλαζάρου, ο Αριστομένης Προβελέγγιος , ο Τάκης Ζενέτος, η Έλλη Αλεξίου. Ο Ιάννης Ξενάκης, που τραυματίστηκε στα Δεκεμβριανά, έφθασε αργότερα μόνος στην πόλης του φωτός. Ο Μερλιέ εξασφάλισε 150 περίπου υποτροφίες προκειμένου να σωθούν νέοι επιστήμονες και καλλιτέχνες, οι περισσότεροι αριστεροί, που στην Ελλάδα τους περίμεναν το απόσπασμα και η εξορία. Ένα καράβι της φυγής του ελληνικού πνεύματος. 

Την πορεία των περισσοτέρων και τη διεθνή τους καταξίωση την μάθαμε αργότερα και αφού το περιβάλλον της Γαλλίας, το ίδιο καθημαγμένης από τον πόλεμο, τους προσέφερε τη φιλοξενία και τις ευκαιρίες που τους αρνήθηκε η πατρίδα τους. Την προβολή μου υπενθύμισε με μήνυμα ένας φίλος, επιχειρώντας εύστοχα μια σύγκριση, με σεβασμό στις ιστορικές αναλογίες, με τη φυγή των δικών μας παιδιών, που ξεκίνησε το 2010 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Η κόρη του εννιά χρόνια στην Γερμανία, ο γιός μου επτά στην Δανία, του φίλου μου και οι δύο στο Λονδίνο, της φίλης μου στο Ντουμπάι, στις Βρυξέλλες, στην Βοστώνη, στην Ουψάλα, στην Στοκχόλμη και δεν έχει τελειωμό αυτή η σύγχρονη μετανάστευση. Πριν από αρκετά χρόνια, στην αρχή αυτής της περιπέτειας, ένας σπουδαίος Έλληνας από το Χιούστον, μου εξηγούσε πως τα μεγάλα ερευνητικά κέντρα ενδιαφέρονται για τις ανά τον κόσμο οικονομικές κρίσεις και οργανώνουν σχέδια κινήτρων και υποτροφιών για να προσελκύσουν τα καλύτερα μυαλά που θα αναζητήσουν διέξοδο. Στο ντοκιμαντέρ για το "Ματαρόα" έγινε αναφορά σε ένα κείμενο του Κώστα Αξελού, γραμμένο πριν δεκάδες χρόνια. Ένα μικρό απόσπασμα: «…οι Νεοέλληνες δεν κατασκευάζουν τον κόσμο, ούτε καν την ίδια τη χώρα τους. Δεν ξέρουν να «φτιάχνουν». Οι άνθρωποι της χώρας αυτής κοπιάζουν αλλά δεν παράγουν έργο. Μεγάλα έργα της σκέψης ή της επιστήμης, της τεχνικής ή της τέχνης, δεν βλέπουν το φως της ημέρας. Ο όρος δυνατότητα, χάνοντας την πρωταρχική του σημασία (αυτού που καθιστά δυνατή την επίκαιρη πραγμάτωσή του), κατέληξε να σημαίνει τον ευσεβή πόθο …

Οι Νεοέλληνες αντιθέτως, συλλογίζονται και δεν σκέπτονται, μιλούν πολύ και δεν έχουν συντεταγμένη γλώσσα, ρωτούν και απαντούν, αλλά χωρίς καμιά συνέχεια – βαδίζουν πάνω σ ένα δρόμο αλλά δεν πορεύονται. Θα ακολουθήσουν ποτέ τη σχολή της σκέψης και, ξεπερνώντας τη σκέψη της σχολής, θα αποκτήσουν επίσης και μνήμη; Τα ερωτήματα που εγείραμε αφορούν εξίσου τόσο τη «δεξιά» όσο και την «αριστερά» που μάχονται η μία την άλλη, αλλά και το «κέντρο» επίσης, όπως εξυπακούεται. Επειδή τα κόμματα, έστω κι όταν στοχεύουν στο όλον, δεν είναι παρά μόνο «κομμάτια». Ας πάψουμε να συντηρούμε τη σύγχυση των όρων, όταν το ζήτημα είναι να θέσουμε τον δάκτυλον εις τον τύπον των ήλων.»

Τα επιλεκτικά αποσπάσματα αδικούν την βαθιά σκέψη του όλου κειμένου αλλά, πιστεύω ότι καθηλώνουν με τον ίδιο τρόπο και σήμερα όποιον έχει το θάρρος να βλέπει, να αισθάνεται ευθύνη και να ανησυχεί.

Η ΠΟΛΥΠΑΘΗ ΨΗΦΟΣ ΤΩΝ ΑΠΟΔΗΜΩΝ (ΞΑΝΑ)

Και η αντιπαράθεση για την ψήφο των αποδήμων, που παρακολουθώ τουλάχιστον μια εικοσαετία, συνεχίζεται. Τι λέω; 25 χρόνια plus. Σα να μην πέρασε μια μέρα. Ποιοι θα ψηφίσουν, που θα ψηφίσουν, πως θα ψηφίσουν, αν θα τους δώσουμε το δικαίωμα να ψηφίσουν. Και βέβαια έχουν σημασία τα κριτήρια, αλλά η συζήτηση δεν μπορεί να συναγωνίζεται το μεσανατολικό. Άλλωστε από τις τοποθετήσεις είναι φανερό ότι αυτό που κυρίως αφορά στα κόμματα είναι τι θα ψηφίσουν. Επίσης, από την επιχειρηματολογία συνάγω ότι, ο καθένας αναφέρεται σε μια διαφορετική Διασπορά. 

Μερικές λοιπόν σκέψεις: οι περισσότεροι Έλληνες της Αμερικής -και όχι μόνον της πρώτης γενιάς- που πιστεύεται ότι ψηφίζουν δεξιά, μάλλον έχουν εγκαταλείψει τα εγκόσμια από τότε που ξεκίνησε η συζήτηση. Το ίδιο ισχύει και για όσους μετανάστευσαν στη διάρκεια του εμφυλίου ή έφυγαν από τη ρημαγμένη μετεμφυλιακή Ελλάδα και κατά πλειοψηφία ψήφιζαν αριστερά . Όσο για τους σύγχρονους μετανάστες, μάλλον κάποιοι δεν έχουν καταλάβει ότι πρόκειται για τα παιδιά μας. Συζητάμε δηλαδή σε ποια από τα παιδιά μας θα στερήσουμε το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι. Δικαίωμα (τοπικό ή εθνικό) που τους προσφέρουν πολλές από τις χώρες που ζουν. Μια συζήτηση με όρους παρελθόντος, σε μια χώρα που πιστεύει ότι με έναν μαγικό τρόπο θα πατηθεί το «ελατήριο της ανάπτυξης». 

Και μιας και το έφερε η κουβέντα. Αρχίζω και έχω αλλεργικά συμπτώματα με την «ανάπτυξη» και τις «μεταρρυθμίσεις». Η ελληνική γλώσσα είναι πλούσια και μπορούν να βρεθούν εξυπνότεροι όροι. Διαβάζω το «Πρόγραμμα Ελλάδα 2.0» και νιώθω ότι το γνωρίζω χρόνια τώρα. Ίδιες περιγραφές, ίδιες έννοιες, ίδιοι «δικαιούχοι», ίδιες αοριστίες. Με τη σύγχρονη ενίσχυση της «κυκλικής οικονομίας», της «πράσινης μετάβασης» και της «ενεργειακής απόδοσης». 

Η Ελλάδα χρειάζεται συγκεκριμένα τοπικά και κλαδικά Σχέδια που θα τροφοδοτήσουν ελπίδα, θα κινητροδοτήσουν όσους έμειναν να παλεύουν, θα συγκινήσουν όσους σκέφτονται να επιστρέψουν. Κανένα Σχέδιο δεν πρόκειται να πετύχει, όσα χρήματα και εάν μοιράσει, αν δεν έχει εσωτερικές συνάψεις, ευφυείς συνέργειες, μετρήσιμους και κατανοητούς στόχους. Και κυρίως αν δεν γίνει κτήμα και υπόθεση των πολιτών. Στις ειδήσεις ούτε που αναλύθηκε, στο γκουγκλ πατάς «Ελλάδα 2.0» και βγαίνει η «εθνική ανδρών». 

Γιατί δεν διοργανώνουν μια διαβούλευση με τους Έλληνες του εξωτερικού για ωραίες προτάσεις ανάπτυξης της χώρας, αντί να εξαντλούνται για το εάν θα τους επιτρέψουν να ασκήσουν συνταγματικά δικαιώματα;

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 18.04.2021