ΑΠΟΨΕΙΣ

Μία στάση του ΟΑΣΘ στην Καλαμαριά λέγεται «Απολυμαντήρια». Ίσως λίγοι γνωρίζουν το λόγο της ονοματοθεσίας.

Κάτω από τα πρανή του παραλιακού δρόμου, από το Παλατάκι μέχρι τη μαρίνα, ήταν ο χώρος όπου αποβιβάζονταν κατά χιλιάδες και απολυμαίνονταν οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, πριν από την εγκατάστασή τους σε σκηνές και τη διάχυσή τους στη συνέχεια σε καταυλισμούς στη Βόρεια Ελλάδα. Από τα παραπήγματα με τους κλιβάνους και τα λουτρά, εδώ και πολλές δεκαετίες, δεν υπάρχει τίποτα. Η μνήμη ωστόσο είναι παρούσα σε καταγραμμένες μαρτυρίες.

Η παραλιακή ζώνη της Καλαμαριάς θεωρείται, δικαίως, ένα από τα ωραιότερα αστικά θαλάσσια μέτωπα της Μεσογείου. Η πρώτη αξιοποίησή της σε τόπο διασκέδασης, τα «εξοχικά κέντρα», ξεκίνησε από τους πρόσφυγες των κλιβάνων τη δεκαετία του ’30, που βρήκαν, λίγα μόλις χρόνια από την καταστροφή, τη δύναμη να φτιάξουν μια καινούργια πόλη. Σε αυτό το εξαιρετικό παραλιακό μέτωπο εντάσσεται και ο μοναδικός ελεύθερος χώρος του στρατοπέδου Κόδρα.

Από τη δεκαετία του ’70, με απαλλοτριώσεις και προσχώσεις, δημιουργήθηκαν η πλαζ και η μαρίνα. Στη δεκαετία του ’80 κάποια σημεία παραχωρήθηκαν κατά χρήση στο δήμο Καλαμαριάς, η ιδιοκτησία της περιοχής πέρασε από τον ΕΟΤ στα ΕΤΑ, από τα ΕΤΑ στο ΤΑΙΠΕΔ και σήμερα στο άλλο Ταμείο, ενώ πλείστα σχέδια αξιοποίησης, «τουριστικής ανάπτυξης» κτλ. (στους χαρακτηρισμούς σε αυτήν τη χώρα δεν ήμασταν ποτέ φειδωλοί) έχουν ναυαγήσει εξαιτίας της προχειρότητας, της κρυψίνοιας, των παράλληλων συμφερόντων.

Οι «ιδιοκτήτες» και οι χρήστες, όλοι ανήκοντες στο ευρύτερο δημόσιο, καταθέτουν κατά καιρούς, ο καθένας μόνος του, διάφορα και αδιάφορα σχέδια.

Δίπλα σε όλα αυτά, εκεί, στο μικρό Καραμπουρνού, στέκεται εγκαταλειμμένο και αφύλακτο το «Παλατάκι».

Μόνη ελπίδα αποθέτω στο εκπονούμενο από την περιφέρεια Ειδικό Χωρικό Σχέδιο για το σύνολο του παραλιακού μετώπου, που συνδέεται ορθά με την καινούργια αστική ταυτότητα της Θεσσαλονίκης.

Καθώς όμως το 2022 πλησιάζει και οι επέτειοι πρέπει να έχουν τη σημασία τους, όχι ως ευκαιρία εκδηλώσεων, αλλά ως δυνατότητα ενός σύγχρονου αναπτυξιακού αστικού αποτυπώματος, τα «Απολυμαντήρια» της Καλαμαριάς πρέπει να αφηγηθούν τη δική τους ιστορία.

Ακολουθώντας το παράδειγμα της Νέας Υόρκης με το Elis Island, που δέχεται καθημερινά χιλιάδες επισκέπτες, αλλά και του Μπουένος Άιρες όπου λειτουργεί μουσείο Μετανάστευσης,στα παλιά κτίρια στο λιμάνι, και τα δύο χώροι υποδοχής μεταναστών, προτείνεται μία πολεοδομικά και λειτουργικά δυναμική αξιοποίηση της περιοχής γύρω από το λεγόμενο Παλατάκι και μέχρι τα κτίρια του Κόδρα.

Ως μουσειακός και εκπαιδευτικός χώρος αλλά, κυρίως, ως τόπος φύλαξης των αρχείων της προσφυγιάς, που σήμερα βρίσκονται, όσα σώζονται, φυλασσόμενα ή αφύλακτα σε διάφορες δημόσιες υπηρεσίες. Το έργο θα μπορούσε να ολοκληρωθεί με παράλληλη λειτουργία και ενός μουσείου Ελληνισμού της Διασποράς.

ΣΤΟ ELLIS ISLAND

Για όποιον δεν το έχει επισκεφθεί, αρκεί μία διαδικτυακή αναζήτηση για να γνωρίσει τον πολυμερισμό των δραστηριοτήτων του Ellis Island. Άλλωστε χιλιάδες Έλληνες έχουν πάρει με mail απαντήσεις για το γενεαλογικό τους δένδρο από την εξαιρετική βάση δεδομένων που διαθέτει.

Οι σημερινοί επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν τους χώρους υποδοχής, τους κοιτώνες, τα ιατρεία, ενώ στο προαύλιο υπάρχει το «τείχος τιμής», όπου είναι χαραγμένα τα ονόματα πολλών μεταναστών από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Στάθηκε πολύ εύκολο να ξεχωρίσω τα ονόματα των προγόνων μου στην Αμερική, ενώ παραμένουν άκαρπες οι αναζητήσεις μου στην Ελλάδα.

ΣΤΟ ΜΠΟΥΕΝΟΣ ΑΪΡΕΣ

Φίλος νομικός μού ανέφερε πρόσφατα ότι με απλή αλληλογραφία αναζήτησε και βρήκε τα στοιχεία μεταναστών των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα από το Ινστιτούτο Μετανάστευσης της Αργεντινής. Στα βιβλία του μουσείου στο Μπουένος Άιρες είναι γραμμένη η ιστορία χιλιάδων Ελλήνων που αποβιβάστηκαν στο άλλο ημισφαίριο, πολλοί από αυτούς πιστεύοντας ότι πατούν το έδαφος των ΗΠΑ.

Η καταμέτρηση της υπερπόντιας ελληνικής μετανάστευσης παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς μετά το 1915 πολλοί Έλληνες από τη Μικρά Ασία εισέρχονταν στη χώρα ως οθωμανοί υπήκοοι.

Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κανένας αντίστοιχος οργανισμός να συνομιλήσει συστηματικά με τις χώρες που συγκεντρώνουν και διαχειρίζονται δημόσια τα αρχεία τους.

ΚΑΙ… ΣΤΟ ΠΑΛΑΤΑΚΙ

Το Παλατάκι ή Κυβερνείο χτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’60 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Χριστόπουλου και ως γνωστόν αποτέλεσε τη βορειοελλαδίτικη βασιλική κατοικία και αργότερα το κατάλυμα των υπουργών Μακεδονίας-Θράκης. (Να ’τες και οι αρμοδιότητες του ΥΜΑΘ για όποιους αναρωτιούνται).

Σήμερα παραμένει κλειστό, με εξαίρεση κάποιες καλοκαιρινές εκδηλώσεις, χωρίς φύλαξη και συντήρηση και με υπαρκτούς τους κινδύνους διαβρώσεων στα σημεία των πρανών.

Το Παλατάκι λοιπόν ανήκει στο ΥΜΑΘ, η πλαζ στο δήμο, η μαρίνα στο υπερταμείο, για να μην αναφερθούμε στις «ιδιοκτησιακές» εμμονές διαφόρων δημοσίων φορέων στην ευρύτερη περιοχή του Θερμαϊκού.

Το μεγαλύτερο λάθος για την πόλη θα είναι να συνεχιστεί η κατά μόνας κίνηση.

Το παραλιακό μέτωπο είναι ενιαίο και ενιαίος πρέπει να είναι και ο σχεδιασμός για την αξιοποίησή του.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ"