ΑΠΟΨΕΙΣ

Μία από τις πιο έντονες αναμνήσεις των παιδικών μου χρόνων είναι η ζωή της ημέρας «των Φώτων». Εικόνες και φωνές της αγαπημένης μου μικρής πατρίδας, της Αρετσούς, μεταμορφώνονται σε ένα παλίμψηστο ζωηρής μνήμης. 

Πρωινές προσταγές «δεν πίνουμε ούτε νερό πριν να πάρουμε τον αγιασμό», καινούργια ρούχα, αγορασμένα μόνο γι’ αυτήν την ημέρα, η λειτουργία στον Άγιο Νικόλαο, το «εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου, Κύριε», το στρατιωτικό άγημα και η μπάντα, τα αγόρια που συναγωνίζονταν στα παγωμένα νερά της Καλαμαριάς, οι «σκάλες», η δική μας, του Κουριού και της Κρήνης, επισκέπτες από όλη την Θεσσαλονίκη, κρεμασμένοι στα πρανή να απολαύσουν το θέαμα, ανοιχτές αυλές και τραπέζια στρωμένα με θαλασσινά, τα εξοχικά κέντρα γεμάτα, ο σταυρός που περνούσε από όλα τα σπίτια με τον ασημένιο δίσκο, μα πάνω απ’ όλα ένας μεγάλος στόλος από βάρκες σημαιοστολισμένες και καΐκια που, με τις φωνακλάδικες μπουρούδες τους, μεταμόρφωναν τον Θερμαϊκό σε μια θάλασσα ζωής και χαράς. 

Το έθιμο μεταφέρθηκε από την παλιά Αρετσού της Μικράς Ασίας, που είναι απλωμένη στον Αστακηνό κόλπο της Προποντίδας, κοντά στα Πριγκηπόννησα και αντίκρυ από την Κωνσταντινούπολη, και διατηρείται αναλλοίωτο μέχρι σήμερα. Δεν ήταν μόνον οι Αρετσιανοί που μετέφεραν τις γιορτές τους στους νέους συνοικισμούς, αλλά ίσως είναι οι μόνοι -άλλωστε οι περισσότεροι θαλασσινοί- που όρισαν την ημέρα αυτή ως την αγιότερη του χρόνου για τη δική τους κοινότητα.

Κοιτάζω σήμερα τον Θερμαϊκό και υπολογίζω χρόνους και έργα γενεών.

Η εγκατάσταση σε μια περιοχή γεμάτη λάσπες ξεκίνησε το 1924-25 από ξεριζωμένους πρόσφυγες του ’22. Με πρωτοβουλία τοπικής επιτροπής, το 1926 είχαν ήδη θεμελιωθεί το σχολείο και η εκκλησία στην Αρετσού, ενώ η «Ακρόπολις», ο «Βόσπορος», τα «Πεύκα», ο «Παράδεισος», ο «Χαμόδρακας» εξελίχθηκαν γρήγορα σε ελκυστικά κέντρα εστίασης για ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη.

Η θαλάσσια συγκοινωνία στον Θερμαϊκό ξεκίνησε από τις αρχές του 20ού αιώνα και τα μοτοράκια «Άρης», «Αετός» και αργότερα τα καΐκια «Θράκη», «Χελιδόνα», «Αγία Βαρβάρα», «Ποσειδών» ήταν τα μεταφορικά μέσα που ένωναν την ακτή του Μπαξέ με τον Λευκό Πύργο, κάποιες εποχές με ενδιάμεση στάση στην Αρετσού. Έδεναν στους ξύλινους ντόκους, που κατασκεύασαν γρήγορα οι πρόσφυγες, χωρίς επιδοτήσεις και ΕΣΠΑ.

Ο αλιευτικός στόλος από τη Μηχανιώνα μέχρι την Κρήνη αποτέλεσε μια ισχυρή οικονομική δραστηριότητα που έθρεψε γενιές προσφύγων της ανατολικής ακτής της Θεσσαλονίκης.

Κοιτάζω σήμερα τον Θερμαϊκό και υπολογίζω.. τότε και τώρα. Δεκαετίες λόγων, χαμένες ευκαιρίες επιδοτήσεων, συνθήματα κενά να «γυρίσει η πόλη το πρόσωπό της στη θάλασσα» και επαναλαμβανόμενες εξαγγελίες για «θαλάσσια συγκοινωνία».

Και οι εκλογικές μέρες πλησιάζουν.

Καλή μας φώτιση!

ΑΡΙΣΤΟΝ ΜΕΝ ΥΔΩΡ

«Ἄριστον μὲν ὕδωρ, ὁ δέ χρυσὸς αἰθόμενον πῦρ

ἅτε διαπρέπει νυκτὶ μεγάνορος ἔξοχα πλούτου» (Πίνδαρος 5ος αι.)

Από την αρχαιότητα, οι περισσότεροι οικισμοί (και πολιτισμοί) αναπτύχθηκαν κατά μήκος μεγάλων ποταμών, όπου το νερό, η πηγή της ζωής, ήταν εύκολα προσβάσιμο. Σήμερα, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι ξηρασίας και ερημοποίησης, ιδιαιτέρως στη Μεσόγειο, είναι παρόντες. Σύγχρονες θεωρίες και προφητείες αναφέρονται στους πολέμους του μέλλοντος που θα γίνουν για τα νερά.

Ο αγιασμός των υδάτων, κάθε χρόνο, προσφέρει, πέραν των άλλων, συμβολισμούς για την αξία τους.

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Είκοσι χρόνια τώρα, ένας από τους αστικούς μας μύθους αναφέρεται στη θαλάσσια συγκοινωνία. Ως συμπληρωματικό μέσο μεταφοράς μπορεί να εξυπηρετήσει πολλούς οικισμούς από την Αγία Τριάδα μέχρι το λιμάνι και ίσως και δυτικότερα. Ακούγεται ελκυστική καθώς αξίζει, σε κάθε περίπτωση, τη Θεσσαλονίκη να τη χαίρεσαι από τη θάλασσα. Μελέτες ξεκίνησαν από την εποχή της Πολιτιστικής, διεθνείς διαγωνισμοί ανέδειξαν αρχιτεκτονικά σύνολα υψηλής αισθητικής (και κόστους) για τους σταθμούς επιβίβασης, ο Οργανισμός Ρυθμιστικού προκήρυσσε διαγωνισμούς, αλλά το έργο ουδέποτε υλοποιήθηκε. Καραβάκι κάνει σήμερα τη βασική γραμμή καθημερινά, οι δήμαρχοι της περιοχής συνασπίζονται για άλλη μία φορά προκειμένου να γίνει ένα έργο ολοκληρωμένης συγκοινωνιακής απόδοσης και ο χρόνος περνά. Ή μήπως δεν περνά; Πολλές πόλεις της Ευρώπης έχουν θαλάσσια συγκοινωνία, αλλά, βλέπετε, εκεί τα έργα γίνονται απλά, γρήγορα, έγκαιρα, χωρίς βαριές εξαγγελίες, με ευέλικτα σκάφη, με απλές κατασκευές στα κρηπιδώματα. Μόνο εδώ όλα γίνονται δύσκολα. Και όχι γιατί μας λείπουν τα χρήματα.

ΠΛΩΤΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΓΙΑ ΠΟΙΟΝ;

Και βέβαια, ένας άλλος μύθος, που έχει ήδη αναφερθεί και σε παλαιότερο σημείωμα, είναι αυτός των μαρίνων ή, άλλως, των καταφυγίων τουριστικών σκαφών. Παντού. Στο λιμάνι, στο «Μακεδονία Παλάς», στο Ποσειδώνιο, στην Αρετσού, στην Πυλαία. Οι υποσχέσεις είναι δωρεάν.

Εν τω μεταξύ, η μαρίνα της Αρετσούς, η μόνη που λειτουργεί, παρακμάζει και δίπλα της κείτονται πλωτές κατασκευές των τελευταίων ετών, άγνωστης σκοπιμότητας, από όσο γνωρίζω, τοποθετημένες χωρίς τις απαιτούμενες άδειες. 

Αναρωτιέμαι εδώ και αρκετά χρόνια, ποιος και γιατί τις επέλεξε ως έργο, επιχορηγούμενο αδρά από κοινοτικούς πόρους της περιφέρειας, και βέβαια πόσο στοίχισαν. Γιατί στην πόλη αυτή κάποια έργα (βλέπε θαλάσσια συγκοινωνία) δεν προχωρούν και κάποια άλλα τρέχουν;

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 5-6 Ιανουαρίου 2019