ΑΠΟΨΕΙΣ

Παρά την επιμονή του κορονοϊού σε πολλές χώρες του κόσμου, από τις ΗΠΑ μέχρι τα Βαλκάνια, και τις λογικές ανησυχίες και στην Ελλάδα για τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό κρουσμάτων, στην πραγματικότητα βρισκόμαστε μάλλον σε ένα μεσοδιάστημα που επιτρέπει να μετρήσουμε τις συνέπειες της επιβαλλόμενης κοινωνικής απόστασης και να εκτιμήσουμε τις αλλαγές που έφερε, για να μείνουν, στην καθημερινότητά μας.

Πλανώνται όσοι πιστεύουν ότι η πρακτική που ακολουθούν οι μεγάλες εταιρείες με έδρα την Καλιφόρνια, την Κίνα ή τη Γερμανία, δεν θα επηρεάσουν άμεσα τις συνήθειες της μικρής μας περιφερειακής πραγματικότητας. Η Twitter και άλλοι κολοσσοί όπως η Square δήλωσαν ότι δεν χρειάζεται να γυρίσουν οι εργαζόμενοι στα γραφεία τους, η Facebook, η Google Alphabet επιτρέπουν στους υπαλλήλους τους να εργάζονται από το σπίτι τους μέχρι το τέλος του έτους, δηλώνοντας επίσημα ότι η πρόθεσή τους είναι να υιοθετήσουν το νέο μοντέλο εργασίας και μετά το τέλος της πανδημίας. Η πρόβλεψη των ιδίων είναι ότι στα επόμενα 5 με 10 χρόνια οι μισοί εργαζόμενοι θα βρίσκονται μακριά από γραφεία. 

Το ίδιο ακολουθείται από δεκάδες μεγαθήρια, ακόμα και του κατασκευαστικού τομέα και βέβαια της φαρμακοβιομηχανίας, της έρευνας και της εκπαίδευσης για ένα εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό των εργαζομένων. Αυτή η καινούργια πραγματικότητα δεν αφορά μόνον την πανδημία και δεν επηρεάζει κάποιους άλλους πέρα από εμάς. Αργά ή γρήγορα, οι αλλαγές που άρχισαν να γίνονται ορατές στο lockdown, θα μονιμοποιηθούν σε τομείς της ζωής μας που δεν υποπτευόμαστε. Η εκπαίδευση, τουλάχιστον η δευτεροβάθμια και η πανεπιστημιακή θα αλλάξει δια παντός και κατά τη γνώμη μου πολύ καλά θα κάνει. Οι αλλαγές στην υγεία θα είναι συγκλονιστικές και θα αναδείξουν, πολύ γρήγορα, εξαιρετικά πεδία νέων προσεγγίσεων και άλλα τόσα διλήμματα αξιακών τοποθετήσεων. 

Και οι μετακινήσεις θα αλλάξουν και οι ρυθμοί και η σχέση εργασίας και ελεύθερου χρόνου και τα όρια εργασίας και συνταξιοδότησης θα γίνουν ρευστά. Και βέβαια θα καταργηθούν οι πάσης φύσεως «αυθεντίες» και ενδιάμεσοι της δημόσιας διοίκησης που ταλαιπωρούν, ένας και κάθε μία ξεχωριστά, και όχι το «σύστημα» γενικά, τους πολίτες. Και ο τουρισμός και η ταξιδιωτική εμπειρία θα μεταβληθεί. Όπως και ο πρωτογενής τομέας. Και η αξία της καλής διατροφής μάλλον θα αναβαθμιστεί. 

Υποθέσεις κάνω, όπως και πολλοί άλλοι, για τις νέες κατευθύνσεις. Το σίγουρο είναι πως τίποτα δεν θα είναι ίδιο. Είναι απολύτως κατανοητή η επιχειρηματική και η κυβερνητική αμηχανία εξ αιτίας της φετινής κατάστασης στην τουριστική οικονομία, αλλά είναι μεγάλο το λάθος να σχεδιάζονται απλές επιδοτήσεις το επόμενο διάστημα για την φτώχεια χιλιάδων ανθρώπων που είναι ορατή. Στην εκπαίδευση πολύ γρήγορα θα μοιάζει αστείο να γίνονται κομματικές αντιπαραθέσεις για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, όπως και στα νοσοκομεία να ορίζονται διευθυντές συλλήβδην όσοι πληρούν τις ελάχιστες προϋποθέσεις. 

Όποιος πιστεύει ότι μετά τον εμβολιασμό του 2021 θα γυρίσουμε στην παλιά μας ζωή, κάνει λάθος. Γιαυτό, τώρα είναι που πρέπει να μετρηθούμε με το μέλλον, να επιχειρήσουμε συλλογικά άλματα, πολύ πάνω από τη συνήθη μας πολιτική πραγματικότητα. Η ζωή των νέων και εν τέλει της ίδιας της χώρας δεν θα κριθεί από το ποσό των αναδρομικών που θα πάρουν οι συνταξιούχοι. Ούτε η παραγωγικότητα θα αυξηθεί αυτόματα από απλή αναβάθμιση του εξοπλισμού. Θέλω να πω, ότι τώρα έφθασε η ώρα να κλείσουμε, όχι τη σελίδα αλλά, το βιβλίο της παλιάς πολιτικής. Οι κοινωνικές αντιθέσεις δεν θα λείψουν και τα πεδία αντιπαράθεσης της νέας εποχής μπορεί να είναι μεγαλύτερα από εκείνα του παρελθόντος. Αλλά θα είναι άλλα. Πρέπει να είναι άλλα. Είναι ζήτημα εθνικής επιβίωσης.

Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΜΗΧΑΝΕΣ

Η γιγάντωση της ψηφιακής ζωής λόγω κορονοϊού πρόβαλε σε μεγάλη οθόνη, σε μαζικό επίπεδο, τους κινδύνους και τις ευκαιρίες για τις οποίες μέχρι τώρα η συζήτηση αφορούσε μια ελίτ στοχαστών, φουτουρολόγων και συνομωσιολάγνων. Επαναλαμβάναμε και εμείς προβλέψεις σχετικά με τα ρομπότ που πρόκειται να κλέψουν την εργασία από τους ανθρώπους αλλά όλα αυτά έμοιαζαν λίγο μακρινά και έξω από τη ζωή εκατομμυρίων που παλεύουν για επιβίωση. Ένα τρίμηνο ήταν αρκετό για να κατανοήσουμε ότι οι αλήθειες του μέλλοντος είναι συναρπαστικές και πολύ κοντινές μας. Για μεγάλο τουλάχιστον διάστημα οι μηχανές θα συνυπάρχουν με τις ανθρώπινες δεξιότητες, θα διευκολύνουν μάλλον τους ανθρώπους, παρ ότι μπορεί να εξελιχθούν σε απειλή αντιπαράθεσης ειδών στο μέλλον. Ο προβληματισμός για όλα αυτά, πυκνός στο εξωτερικό, πρέπει με όρους σοβαρότητας να οργανωθεί και στην Ελλάδα. Και ίσως είναι και μια σημαντική ευκαιρία να εμπλακούν στην άρθρωση νέου πολιτικού λόγου και οι έλληνες που διαπρέπουν στον εξωτερικό και κάτι παραπάνω ψυχανεμίζονται για την «τέταρτη επανάσταση».

Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

Και μιας και αναφερόμαστε καθημερινά στον τουρισμό, μήπως έφθασε η ώρα, να εξελίξουμε την ταξιδιωτική εμπειρία ηλεκτρονικά, αναφορικά με το πολιτιστικό του περιεχόμενο; Τουρισμός δεν είναι μόνο τα παράνομα πάρτι της Μυκόνου, που απορώ γιατί δεν βρίσκουν τρόπο να τους καταλογίσουν πρόστιμα φοροδιαφυγής, όπως κάνουν στον κάθε ταλαίπωρο μικροεπιχειρηματία. Πολιτισμός μοναδικού ελληνικού προϊόντος είναι οι χιλιάδες αρχαιολογικοί τόποι, τα εκθέματα στα Μουσεία και στις αποθήκες, η ίδια η καταγεγραμμένη Ιστορία του ανθρώπινου είδους, που η Ελλάδα έχει το σπάνιο προνόμιο να κατέχει σε τέτοια έκταση. Η εμπειρία της εικόνας στην καινούργια εποχή θα προηγείται πάσης άλλης των γνωστών αισθήσεων. Θα είναι πρόδρομος και προϋπόθεση. Αυτές είναι κατευθύνσεις πολιτικών που πρέπει να επενδύσουμε, γιατί και ο τρέχων ιός να πολεμηθεί, είναι σίγουρο ότι άλλοι περιμένουν να μας εκπλήξουν.

ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΓΚΟΝΤΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Τα χρήματα της, εντέλει, γαλαντόμας Ευρώπης θα αρχίσουν να εισρέουν και εμείς ακόμα θα αναζητούμε εγχειρίδιο για τον τρόπο που θα τα διαχειριστούμε. Η Επιτροπή, της οποίας τα πορίσματα περιμένουμε, συγκροτήθηκε πριν τον κορονοϊό και έργο της είναι οι προτάσεις για την οικονομική ανάκαμψη γενικότερα. Παρουσίασε τις κατευθύνσεις προτεραιοτήτων πριν λίγο καιρό αλλά γνωστοί έγιναν μόνον οι τίτλοι που αφορούν σε αυτονόητες προσδοκίες. Δεν γνωρίζω τι υπάρχει πίσω από την αναβλητικότητα στην προβολή του συνόλου των προτάσεων και δεν θέλω να αδικήσω με τις υποθέσεις μου κανέναν. Αλλά το έργο αρχίζει να θυμίζει Μπέκετ. Και Βλαντιμίρ και Εστραγκόν. Και τον Γκοντό που δεν έρχεται ποτέ. Μόνο που εδώ δεν πρόκειται για θεατρική παράσταση ούτε για θεατές πρόθυμους να χειροκροτήσουν το παράλογο.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 2 Αυγούστου 2020