ΑΠΟΨΕΙΣ

Εάν οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως συμπονετικοί, ευέλικτοι και συνεργάσιμοι, πώς γίνεται να νιώθουμε ότι έχουμε χάσει το παιχνίδι της ανθρωπιάς και της ευτυχίας;

Τούτο συμβαίνει επειδή πέφτουμε θύματα «ιστοριών» όπου η ενσυναίσθηση και η ευελιξία μας μπορούν να χρησιμοποιηθούν τελικά εναντίον μας. Ένα βιβλίο που ταράζει τα νερά κυκλοφορεί αυτό τον καιρό και είναι το «Citizens» των Jon Alexander και Ariane Conrad που εστιάζουν σε έναν συγκεκριμένο τρόπο βελτίωσης του κόσμου: ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να σκέφτονται ως πολίτες και όχι ως καταναλωτές.

Έρχεται να απαντήσει σε θεμελιώδη ερωτήματα για την πορεία του ανθρώπου στον 21ο αιώνα . Οι συγγραφείς, υποστηρίζουν ότι έχουμε παγιδευτεί σε ορισμένα αφηγήματα που δεν δημιουργήσαμε εμείς, αλλά που είχαν αρκετά πλεονεκτήματα για να γίνουν αποδεκτά.

Το πρώτο απ’ αυτά θέλει έναν άνθρωπο στην κορυφή που έχει το δικαίωμα να πει σε όλους τους άλλους τι να κάνουν. Οι υπόλοιποι υπόκεινται στη θέλησή του, είτε τους αρέσει είτε όχι. Η συμφωνία προορίζεται να είναι ότι σε αντάλλαγμα, ο άνθρωπος στην κορυφή θα μας φροντίσει, θα μας ταΐσει θα μας στεγάσει ώστε να μπορούμε να ζήσουμε υποφερτά τη μικρή μας ζωή.

Το δεύτερο είναι η ιστορία του καταναλωτή -δεν είμαστε «υποκείμενα», είμαστε ελεύθεροι άνθρωποι! Ελεύθεροι, δηλαδή, να επιλέξουμε ανάμεσα σε όποιες επιλογές δίνονται. Η συμφωνία εδώ είναι ότι μπορούμε να είμαστε όποιοι θέλουμε να είμαστε, αρκεί να «αγοράζουμε πράγματα».

Όσο περισσότερα τόσο το καλύτερο. Δεν μας ενθαρρύνουν να σκεφτόμαστε το πώς φτιάχνονται αυτά τα πράγματα, από ποιον φτιάχνονται ή τι επίδραση μπορεί να έχουν σε άλλους ανθρώπους και στον πλανήτη. Δεν μας ενθαρρύνουν να σκεφτόμαστε καθόλου. Η δουλειά μας είναι απλά να καταναλώνουμε. Η ιστορία του καταναλωτή αρέσει στην κοινότητα, και οι άνθρωποι ανταγωνίζονται μεταξύ τους στην αγορά αντικειμένων. Το πλεονέκτημα αυτής της ιστορίας είναι ότι ως «καταναλωτές» μπορούμε να εκφράσουμε πλήρως την ατομικότητά μας με μυριάδες τρόπους. Το μειονέκτημα αυτής της ιστορίας είναι ότι νιώθουμε αποκομμένοι, μόνοι, ανεκπλήρωτοι, και υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα που μπορούν να χωρέσουν σε μία ζωή.

Στο πρώτο επικρατεί ένας οργουελικός αυταρχισμός. Φοβούμενοι μπροστά σε σύνθετες κρίσεις -κλίμα, επιδημίες, φτώχεια, πείνα- οι άνθρωποι αποδέχονται τη συμφωνία του «Ισχυρού Ανθρώπου»: την προστασία που δίνει ο ηγέτης τους σε αντάλλαγμα για την αδιαμφισβήτητη πίστη ως «υποκείμενα». Αυτό που ακολουθεί είναι η παραίτηση των ανθρώπων από προσωπική εξουσία, επιλογή ή ευθύνη.

Η τρίτη ιστορία είναι η ιστορία του Ενεργού Πολίτη. Σε αυτή την ιστορία είμαστε όλοι συμπονετικοί, συνεργάσιμοι, ευέλικτοι. Δρούμε μαζί. Αναγνωρίζουμε ότι και άλλα άτομα είναι επίσης μέρος μίας κοινωνίας. Μία κοινωνία που εμείς φτιάχνουμε και θα μπορούσαμε εξίσου εύκολα να την φτιάξουμε διαφορετικά. Σε αυτή την ιστορία φτιάχνουμε και ξαναφτιάχνουμε την κοινωνία από κάτω προς τα πάνω, συνεργατικά, με στόχους και συνειδητά. Το μειονέκτημα αυτής της ιστορίας είναι ότι απαιτεί πολλή προσπάθεια, σημαίνει ανάληψη ευθύνης όχι μόνο για τον εαυτό μας, αλλά και για τους άλλους, και σημαίνει κουλτούρα συμμετοχής μαζί με άλλους.

*Τι κάνουμε, όμως, στον εαυτό μας όταν λέμε στον εαυτό μας ότι είμαστε καταναλωτές 3.000 φορές την ημέρα;

*Πώς θα ήταν να βάζαμε την ίδια δημιουργικότητα και ενέργεια στη συμμετοχή των ανθρώπων όπου θα εργαζόμαστε ως πολίτες;

*Τι θα κάνατε αυτή την περίοδο, αν πιστεύατε αληθινά στον εαυτό σας και στους γύρω σας;

Ο Jon Alexander πέρασε την πρώτη δεκαετία της καριέρας του στη διαφημιστική βιομηχανία, πουλώντας μερικές από τις μεγαλύτερες brand «μάρκες» του κόσμου. Τότε συνειδητοποίησε ότι είχε παγιδευτεί σε μία ιστορία στην οποία δεν πίστευε -την Ιστορία του Καταναλωτή.

Εδώ, με τη συγγραφέα μπεστ σέλερ των New York Times, Ariane Conrad, μας δείχνει τι πρέπει να κάνουμε για να αποκτήσουμε μία καλύτερη ιδέα του εαυτού μας ως πολίτες: συνεργατικά, ευαίσθητα, δημιουργικά πλάσματα.

«Η κοινωνία είναι σαν ένα πάρτι εκτός ελέγχου -ζούμε τρώγοντας, πίνοντας και καταναλώνοντας τα πάντα» έγραψε ο Stephen Greene, CEO της RockCorps και πρόεδρος και ιδρυτικό μέλος της Εθνικής Υπηρεσίας Πολιτών (Ηνωμένο Βασίλειο) και υμνεί το βιβλίο προτρέποντας μας να το διαβάσουμε.

Το βιβλίο «Citizens» τελικά ανιχνεύει την ανθρώπινη ιστορία από τη Ιστορία του «Υποκείμενου» με τους βασιλιάδες και τις αυτοκρατορίες μέχρι την πιο πρόσφατη Ιστορία του «Καταναλωτή», συγκεντρώνοντας όλα τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ήμασταν πάντα «Πολίτες» από τη φύση μας.

Καθορίζει τα εργαλεία που χρειαζόμαστε για να επανεφεύρουμε τους οργανισμούς και την πολιτική μας, εξοπλίζοντάς μας για να αντιμετωπίσουμε τις πολλές προκλήσεις της εποχής. Μας δείχνει τι πρέπει να κάνουμε για να επιβιώσουμε και να ευδοκιμήσουμε -ως άτομα, ως οργανώσεις, ακόμη και ως είδος.

Ως πολίτες, καλούμαστε να προτείνουμε, όχι απλώς να απορρίψουμε. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα θεμέλιο πίστης ο ένας στον άλλο. Όπως έγραψε ο πρωτοπόρος αρχιτέκτονας και σχεδιαστής Buckminster Fuller: «Ποτέ δεν αλλάζεις τα πράγματα πολεμώντας την υπάρχουσα πραγματικότητα. Για να αλλάξεις κάτι, χρειάζεσαι ένα νέο μοντέλο που κάνει τα υπάρχοντα μοντέλα ξεπερασμένα».

Ένα σχέδιο για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις μυριάδες προκλήσεις μας: οικονομική ανασφάλεια, οικολογικοί συναγερμοί, απειλές για τη δημόσια υγεία, πολιτική πόλωση και πολλά άλλα.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17-18.09.2022