ΑΠΟΨΕΙΣ

Τον περασμένο Μάιο ψηφίστηκε νόμος για τη σύσταση Εταιρείας του Δημοσίου με τον διακριτικό τίτλο «Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε.» . Στους ιδρυτικούς σκοπούς της περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ο συντονισμός του σχεδιασμού, ο προγραμματισμός και η υλοποίηση αναπλάσεων, ιδίως στο κέντρο της πόλης των Αθηνών, με έμφαση στις περιοχές του Εμπορικού Τριγώνου και των Προσφυγικών της Λ. Αλεξάνδρας, η -κατά παρέκκλιση κάθε άλλης διάταξης- αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων, κενών ή ανενεργών κτηρίων, καθώς και ακάλυπτων χώρων μεταξύ πολυκατοικιών, η καταγραφή του κτηριακού και πολιτιστικού αποθέματος, καθώς και κάθε είδους κοινόχρηστων ή μη υποδομών και χώρων,

η αποκατάσταση διατηρητέων, όπως και δράσεις ενίσχυσης της νεοφυούς και καινοτόμου επιχειρηματικότητας και της αλληλέγγυας οικονομίας, η ανάδειξη του τουριστικού χαρακτήρα των περιοχών αλλά και δράσεις βελτίωσης της προσβασιμότητας του αστικού περιβάλλοντος.

Πρόσφατα η κυβέρνηση προανάγγειλε κατεδαφίσεις κτηρίων ακόμα και ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων για την αναβάθμιση του αστικού χώρου στο πλαίσιο του Προγράμματος «Αθήνα 2050».

Ανεξάρτητα από τις ενστάσεις που προβάλλονται για την αναγκαιότητα ενός ακόμα φορέα, είναι φανερό ότι μόνον ο ανασχεδιασμός του δημοσίου χώρου με Προγραμματισμούς και χρονοδιαγράμματα δεκαετιών, μπορεί να ορίσει μια σύγχρονη ταυτότητα για την Αθήνα και να την εντάξει στο ευρωπαϊκό δίκτυο πόλεων με αξιώσεις μιας σύγχρονης, βιώσιμης πόλης. 

Όλα αυτά δε, οργανώνονται σε συνέχεια του έργου της «Ενοποίησης των Αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας» που απέδωσε στο κοινό τις προηγούμενες δεκαετίες τις εξαιρετικές αρχαιολογικές διαδρομές της πόλης.

Και τώρα ερχόμαστε στα… δικά μας. Στην Θεσσαλονίκη, με το συγκλονιστικό πολιτιστικό απόθεμα αρχαϊκών, ελληνιστικών, βυζαντινών και νεότερων μνημείων μιας αδιάλειπτης αστικής οργάνωσης περισσότερων των 2300 χρόνων, με θαλάσσιο μέτωπο δεκάδων χιλιομέτρων, με ένα εντυπωσιακό πλέγμα παραδοσιακών αγορών στο κέντρο αλλά και με γιγαντιαία προβλήματα προσβασιμότητας, κυκλοφοριακού και πρασίνου, ο Σχεδιασμός μακράς πνοής είναι άγνωστος. 

Το πρόβλημα κατά τη γνώμη μου είναι μεγαλύτερο τα τελευταία χρόνια, καθώς τα θέματα αυτά, καταλαμβάνουν ολοένα και μικρότερο χώρο στη δημόσια συζήτηση και τη συλλογική απαίτηση, παρά τις ενδιαφέρουσες δραστηριότητες κινήσεων πολιτών. Οι χρονολογίες-ορόσημα που η πόλη κατά καιρούς έθετε, το 2012 (εκατό χρόνια από την απελευθέρωση), 2017 (εκατό χρόνια από την πυρκαγιά και τον πολεοδομικό σχεδιασμό του Εμπράρ) παρήλθαν άκαρπες, ενώ οι περισσότερες αρχιτεκτονικές μελέτες που έχουν εκπονηθεί από την εποχή της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας μέχρι σήμερα δεν έχουν προχωρήσει. Επί μέρους έργα προκηρύσσονται αλλά η αλλαγή της πόλης απαιτεί μεγάλους σχεδιασμούς αναπλάσεων, συναινέσεις ευρείας κλίμακας, στοχοπροσήλωση, καθώς και χρηματοδότηση σταθερή, ανεξαρτήτως των κυβερνητικών αλλαγών.

Με καταργημένο τον Οργανισμό Ρυθμιστικού, αλλά με πλήθος αυτοδιοικητικών και κρατικών δομών στην Θεσσαλονίκη ( αυτοδιοικήσεις, υπουργείο, αποκεντρωμένες υπηρεσίες), η πρωτεύουσα ερώτηση είναι ποιος είναι υπεύθυνος για τον πολεοδομικό της ανασχεδιασμό. Η μάλλον η ερώτηση που προηγείται και αυτής είναι ποιος από όλους θέτει ως προτεραιότητα αυτόν τον σχεδιασμό. Αν υπάρχει κάποιος !

ΠΟΙΟΣ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΧΩΣΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ

Πρόσφατα, η Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων αποφάσισε την κατάχωση του Ναού της Αφροδίτης, στην πλατεία Αντιγονιδών, λόγω του υψηλού κόστους απαλλοτρίωσης του οικοπέδου και ανάδειξης του μνημείου. Το 1936, όταν έγινε εκσκαφή για την ανέγερση διώροφου κτιρίου αποκαλύφθηκαν τα ερείπια υστεροαρχαϊκού ναού. Το 2000, με την ευκαιρία της κατεδάφισης του κτιρίου, ήρθαν στο φως το ανατολικό τμήμα της κρηπίδας του ναού και αγάλματα των ρωμαϊκών χρόνων. Οι αρχικές αποφάσεις του ΚΑΣ για απαλλοτρίωση του οικοπέδου και ανάδειξης του ναού μετατράπηκαν σε προτάσεις διατήρησης στο υπόγειο μιας καινούριας πολυκατοικίας, στη συνέχεια άλλαξαν ξανά, η ταλαιπωρία του εξαιρετικού αυτού μνημείου χρόνισε, το οικόπεδο μετατράπηκε σε σκουπιδότοπο, μελετητικές προτάσεις για διαμόρφωση της πλατείας Αντιγονιδών σε δύο επίπεδα απορρίφθηκαν ή δεν εξετάστηκαν, μέχρι την προ ολίγων ημερών απόφαση για την εγκατάλειψη της κατά χώρο ανάδειξης. Το θέμα είναι σύνθετο και η ανάδειξη πράγματι κοστοβόρα αλλά η ερώτηση είναι ποιος ευρύτερος σχεδιασμός της πόλης και ανάδειξης των αρχαιοτήτων της, θέτει προτεραιότητες που καθιστούν το μοναδικό αυτό μνημείο δεύτερης σημασίας.

ΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Στα Δικαστήρια συναντάμε το Φρούριο του Βαρδαρίου, στην Πλατεία Δημοκρατίας την ανάμνηση της Χρυσής Πύλης,  ενώ στην συμβολή Ειρήνης και Αγίου Δημητρίου τμήματα του περιτειχίσματος και της Ληταίας Πύλης. Περισσότερο γνωστά τα βορειοδυτικά τείχη, το Επταπύργιο, τα γνωστά Κάστρα, ενώ  στην Μελενίκου και νοτιότερα στην Φιλικής Εταιρείας είναι ορατά τα οχυρωματικά  που κατέβαιναν στην θάλασσα μέχρι τον Λευκό Πύργο. Τα τείχη της Θεσσαλονίκης έχουν ιδιαίτερη σημασία για τα δομικά και αρχιτεκτονικά τους στοιχεία και έχουν ενταχθεί στον κατάλογο της UNESCO. 

Από τα επτά χιλιόμετρα τείχη, σε σχήμα τραπεζίου, σήμερα διασώζονται περίπου τα τρία, ικανά να ορίσουν για την Θεσσαλονίκη έναν ξεχωριστό λόγο ιστορικής και τουριστικής περιήγησης. Μελέτες ανάδειξης δεν ευτύχησαν,  σε πολλά σημεία τους  έχουν γίνει χώροι στάθμευσης και βέβαια είναι πολύ λίγοι οι επισκέπτες, όπως άλλωστε και οι γηγενείς, που μπορούν να συνδέσουν τον Βαρδάρη με τον Πύργο Τριγωνίου ή την παραλία της πόλης. Η ενιαία ανάδειξη των τειχών της Θεσσαλονίκης παραμένει μια ανύπαρκτη απαίτηση της πόλης.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16 Δεκεμβρίου 2018