ΑΠΟΨΕΙΣ

Ξαφνικά μας άφησε κι ο Κώστας Σημίτης, προσωπικότητα ομολογουμένως αμφιλεγόμενη εξαιτίας της ανάμεικτης παρακαταθήκης του. Σήμερα συνήθως τον θυμόμαστε για το πόσο διαφορετικός ήταν από τον Ανδρέα, αλλά και από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη • για τα σαρδάμ του, για το αμήχανο χαμόγελό του, για το ήσυχο παρουσιαστικό του, για το διάσημο μπλοκάκι του. Κράτησε το πολιτικό κέντρο του ’90, γοητεύοντας ιδιαιτέρα όσους ταύτιζαν την κοινωνική πρόοδο με την οικονομική. Ξεφεύγοντας από τον παπανδρεϊκό αντιαμερικανισμό και αντικαπιταλισμό, και όντας προσηλωμένος στον παραγωγικό εκσυγχρονισμό, έγινε συμπαθής σε μεγάλη μερίδα κεντροδεξιών, μα αντιπαθής στο πατριωτικό ΠΑΣΟΚ.

Οι αθεράπευτοι θαυμαστές του έχουν πολλά επιτεύγματά του να αναφέρουν: την είσοδο της Ελλάδας στην ΟΝΕ • την πολυπόθητη εισδοχή της Κύπρου στην ΕΕ • τη μεγάλη διόγκωση του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια των θητειών του, ως αποτέλεσμα επενδυτικού οργασμού • την επιτυχή διεκδίκηση της Ολυμπιάδας • τη θαρραλέα αφαίρεση του θρησκεύματος από τις ταυτότητες • την εξάρθρωση της 17Ν • την ικανοποιητική αποκατάσταση των ζημιών του σεισμού των Αθηνών το 1999 • την επέκταση των μεγάλων ελληνικών ομίλων στα Βαλκάνια και στην Τουρκία • το ότι πέρασε στους Βορειοευρωπαίους την ευθύνη για την μη είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ • την ανυπαρξία λαϊκισμού στα λόγια και στα έργα του, σε πλήρη αντίθεση προς τον… λαοπρόβλητο προκάτοχό του • τη χαμηλών τόνων στάση του ως πρώην πρωθυπουργού.

Από την άλλη, οι αντίπαλοι του επίσης έχουν αρκετά κακά να του προσάψουν. Η επιεικώς ερασιτεχνική αντιμετώπιση της κρίσης των Ιμίων προκάλεσε το μάταιο θάνατο τριών στρατιωτικών και το γκριζάρισμα του μισού Αιγαίου • η φούσκα του Χρηματιστηρίου αποδόθηκε εν πολλοίς σε λάθη δικά του και του Γιάννου Παπαντωνίου, που ενώ προέτρεπαν το απαίδευτο κοινό να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες του «λαϊκού καπιταλισμού», την ίδια στιγμή ανέχονταν κυκλώματα σκανδαλώδους χειραγώγησης των μετοχών • η εκρηκτική διαφθορά γύρω από τις αμυντικές δαπάνες επί Τσοχατζόπουλου και τα δημόσια έργα επί Λαλιώτη (απαράδεκτες καθυστερήσεις σε κατασκευές και Κτηματολόγιο) μακροπρόθεσμα ζημίωσε τη χώρα • ο εξευτελισμός μας στην υπόθεση Οτσαλάν υπονόμευσε περαιτέρω τη συλλογική αυτοπεποίθηση • το μαύρο ταμείο του Τσουκάτου αμαύρωσε την εικόνα του πολιτεύματος • με αιτία τα μνημόνια, πολλοί μίλησαν για βεβιασμένη -αν όχι επιπόλαια- υιοθέτηση του ευρώ. Τι υπήρξε λοιπόν ο Σημίτης;

Ο Σημίτης υπήρξε καλός στρατηγιστής και κακός τακτικιστής. Η παραμονή στον σκληρό ευρωπαϊκό πυρήνα δια της ταχείας υιοθέτησης του κοινού νομίσματος ήταν υπερκομματικός στόχος, καθώς θα μας προσέφερε πλεονεκτήματα ενόψει της παγκοσμιοποίησης και της νέας γεωπολιτικής κατάστασης. Το ίδιο ισχύει για την ευρωπαϊκή διάσταση του Κυπριακού, για τη σύγκλιση επιπέδου ζωής με την υπόλοιπη Ένωση, για το Αθήνα 2004, για τις μεγάλες υποδομές, για τη γενικότερη σύμπλευσή μας με τη Δύση. Από την άλλη, τα πολυθρύλητα swaps ήταν πρακτικές που χρησιμοποιήθηκαν και από άλλα κράτη για να εναρμονιστούν με τους όρους της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Η κακή αξιοποίηση του κοινού νομίσματος δεν βαρύνει μόνο τον αποθανόντα, μα ολάκερη την ελληνική ηγεσία, οικονομική και πολιτική. Ο αρχικός τρόπος υιοθέτησης του ευρώ προκάλεσε σοβαρές αυξήσεις τιμών σε είδη μικρής αξίας, κάτι βέβαια ευπρόσδεκτο από τους τότε μικρούς επιχειρηματίες. Παράλληλα, η σύγκλιση ταυτίστηκε με αλλεπάλληλες αυξήσεις μισθών δίχως αντίστοιχη αύξηση της παραγωγικότητας, τα δε άφθονα χαμηλότοκα δάνεια χαραμίστηκαν στην κατανάλωση και στα ακίνητα αντί σε νέα εργοστάσια και ξενοδοχεία. Για αυτά τα καίρια ζητήματα, όπως και για την αναγκαιότητα άμεσης μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού, έκρουαν τον κώδωνα λιγοστοί σχολιαστές, όχι όμως η αντιπολίτευση ή η επιχειρηματική εκπροσώπηση. Αργότερα, οι ίδιες -ευρέως αποδεκτές- οικονομικές πρακτικές συνεχίστηκαν από τον διάδοχό του, με τις γνωστές συνέπειες.

Σε τελική ανάλυση, όλα είναι θέμα σύγκρισης, και ως εκ τούτου ο Σημίτης αναμφίβολα κρίνεται αποτελεσματικός στην επίτευξη βασικών εθνικών επιδιώξεων. Υπήρξε όμως και νέο πρότυπο ηγέτη, πιο σεμνός, πιο… Ευρωπαίος από τους περισσότερους της γενιάς του. Δυστυχώς η ανικανότητά του να επιβληθεί στους βαρώνους του ΠΑΣΟΚ και η ηττοπαθής νοοτροπία του πως «αυτή είναι η Ελλάδα» δεν του επέστρεψαν να φτάσει στα μεταρρυθμιστικά επίπεδα Τρικούπη, Βενιζέλου και Καραμανλή. Αν και άτομο με ισχυρές αρχές (παραιτήθηκε από καίρια υπουργεία το 1987 και το 1995), ως πρωθυπουργός συμβιβάστηκε υπερβολικά πολύ. Εν κατακλείδι, του έμεινε η άδικη ρετσινιά του σκέτου διαχειριστή της εξουσίας, του… λογιστή, παρά την αξία του.