ΑΠΟΨΕΙΣ

Εδώ και χρόνια παρεισφρέουν στο λεξιλόγιο μας, ενισχυμένες και επαναλαμβανόμενες από τις τηλεοράσεις, λέξεις και έννοιες καινούργιες, στις οποίες ο καθένας δίνει μια διαφορετική σημασία.

Μία από αυτές, κορυφαία στη συχνότητα χρησιμοποίησής της, είναι το επίθετο «αντισυστημικός» (σε όλα τα γένη), με προφανές αρνητικό πρόσημο. «Αντισυστημική» καθαρίζεται αορίστως η Μελόνι, από δημοσιογράφους και πολυπράγμονες αναλυτές, για να αναφέρω μόνον το τελευταίο παράδειγμα. Αντισυστημικός και ο Όρμπαν, αλλά αντισυστημικός και ο Μελανσόν. Είναι άραγε ένας χαρακτηρισμός για τους ακραίους της πολιτικής γεωγραφίας; Και ποιος είναι αυτός που καθορίζει τα όρια του ακραίου; Ακόμα και εάν επιλέξει κάποιος ως κριτήριο τις ρατσιστικές απόψεις για τους μετανάστες του ενός και τη φασιστική καταγωγή της δεύτερης, τι σχέση έχει η πολιτική κατάθεση του Μελανσόν με όλα αυτά, για να ομαδοποιείται με αυτόν τον παράλογο και επικίνδυνο τρόπο;

Αντισυστημικός ο Πούτιν, αλλά και ο Τσάβες... Έτσι χάνονται οι διαχωριστικές γραμμές των πολιτικών σχηματισμών που στηρίζονταν σε οικονομικές και κοινωνικές αναλύσεις, θέσεις, ιδεολογίες και οδηγό πολιτικής συμπεριφοράς, που δέσμευε κόμματα, υποψηφίους, κυβερνητικά προγράμματα και όλα μοιάζει να αντικαταστάθηκαν από μία διαχωριστική γραμμή. Υπάρχουν οι συστημικοί και οι αντισυστημικοί. Εάν διαφωνείς, εάν διαφοροποιείσαι με τις κυρίαρχες γραμμές που εκπορεύονται από λογής οικονομικά και πολιτικά ιερατεία, πολλά από αυτά χωρίς καμία δημοκρατική νομιμοποίηση, χαρακτηρίζεσαι αντισυστημικός.

Αλλά, πριν χάσουμε και το τελευταίο ψήγμα ελευθερίας σκέψης, ας αναρωτηθούμε με τους τρόπους που διδαχθήκαμε στους κανόνες της Λογικής. Εάν όλοι αυτοί είναι συλλήβδην αντισυστημικοί, ποιοι είναι οι συστημικοί;

Προφανώς οι ανήκοντες ή αποδεχόμενοι την ένταξη σε ένα σύστημα. Αλλά σε ποιο «σύστημα»; Του ακαταμάχητου νεοφιλελευθερισμού, του «τέλους της Ιστορίας» και του “there is no alternative” που έχουν προ πολλού καταρρεύσει, της εξιδανίκευσης των ιδιωτικοποιήσεων, της αγιότητος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αποδεικνύεται ξανά και ξανά αδύναμη να αντιμετωπίσει κρίσεις, ποιανού συστήματος είμαστε τμήμα όλοι εμείς που εκόντες άκοντες αποδεχόμαστε, έστω και δια της σιωπής μας, να εντασσόμαστε, συλλήβδην και εμείς, πλούσιοι και φτωχοί, προνομιούχοι και μη, άνεργοι και ευνοημένοι, στο ίδιο σύστημα;

Το να παλεύεις για την ανακατανομή του πλούτου είναι συστημικό ή αντισυστημικό; Το να επιμένεις σε μιαν ισόρροπη ανάπτυξη, αναδεικνύοντας τα παραδείγματα της εγκατάλειψης της μισής Ελλάδας και του απαράδεκτου υπερτροφισμού της Αθήνας είναι συστημικό ή αντισυστημικό;

Βρίσκομαι τόσο μακριά από τα ακροδεξιά κόμματα της Ευρώπης, που δεν έχω την παραμικρή ανάγκη να δηλώσω την προφανή αντίθεσή μου. Αλλά, όσο ανησυχητικά λαϊκιστικά (η ηπιότερη έκφραση που έχω) είναι τα προτάγματά τους, άλλο τόσο απαίδευτη, ισοπεδωτική και επικίνδυνη είναι η προσπάθεια να ομαδοποιείται κάθε διαφορετική φωνή στο φάσμα ενός αδιευκρίνιστου «αντισυστημισμού».

Αφήνω στην άκρη το θέμα της ετυμολογίας. Σύμφωνα με τα λεξικά, όσο ελληνική και εάν φαίνεται η λέξη, στην ουσία είναι λόγιο ενδογενές δάνειο από την αγγλική. Στις σύγχρονες επιστήμες , η συστημική θεωρία αφορά στην αλληλοεξάρτηση των στοιχείων των συστημάτων, όπου το πρόβλημα σε κάποιο από τα στοιχεία του , μπορεί να επηρεάσει το σύνολο αυτού. Μάλλον ουδεμία σχέση με τον τρόπο που το επίθετο χρησιμοποιείται ασυστόλως στον δημόσιο λόγο. Ανοίγω το λεξικό του Τριανταφυλλίδη και το αγαπημένο «αντιλεξικόν» του Βοσταντζόγλου. Πουθενά το επίθετο «συστημικό». Πρόκειται για καινούργιες λέξεις, που ορίζουν καινούργιες έννοιες, για τις οποίες όσες λιγότερες επεξηγήσεις δίνονται, τόσο ευκολότερα θα περνούν ως σημαντικές στην αντίληψή μας. Χωρίς να ξέρουμε ακριβώς τον λόγο.

Κανένας δεν θα θέλει να καταγραφεί ως «αντισυστημικός». Όπως παλαιότερα κανένας δεν ήταν πρόθυμος να φορέσει την ταμπέλα του γραφικού, επειδή φώναζε ότι το δημογραφικό είναι ο μεγαλύτερος εθνικός κίνδυνος. Και δεν είναι μόνον οι περί το (άγνωστο) σύστημα προσδιοριστικοί χαρακτηρισμοί. Εδώ και καιρό κυκλοφορούν και άλλα. Όπως οι λέξεις μετα-δημοκρατία, μετα-πολιτική, μετά-ανθρώπινη εποχή. Για τις οποίες, μπορεί εμείς να μην γνωρίζουμε πολλά, αλλά σίγουρα μας ετοιμάζει θεαματική επεξήγηση ο Ζούκερμπεργκ με το meta, που το κρατάμε ήδη όλοι στα χέρια μας.

Η SIEMENS, ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Να λοιπόν που και για την Siemens δεν υπάρχει ένοχος. Χιλιάδες ώρες δημόσιας και κοινοβουλευτικής αντιπαράθεσης, δηλωμένες παράνομες συμπεριφορές, κοστολογημένα διαφυγόντα για το δημόσιο που ορίζονταν γύρω στα δύο δισεκατομμύρια, συμφωνίες με την εταιρεία για διαγραφές χρεών και επιστροφές θεραπείας μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων (!), που κανείς δεν ξέρει τι απέγιναν, αλλά ένοχος κανείς.

Και πού να βρεθεί ο ένοχος, μετά από δεκαέξι χρόνια καθυστερήσεων της Δικαιοσύνης; Ένοχος κανείς και για τη Novartis. Ούτε για τις υποκλοπές που επίσημα τρείς υπουργοί της κυβέρνησης Καραμανλή είχαν καταγγείλει.

Να προβλέψω ότι κάτι ανάλογο θα γίνει και με την παρακολούθηση Ανδρουλάκη, Κουκάκη. Για την ιστορία αξίζει να θυμηθούμε ότι και η Siemens και η Novartis, έφθασαν καταρχάς στην Ελλάδα ως κραδασμός από έρευνες που ξεκίνησαν στο εξωτερικό. Έχουν το ενδιαφέρον τους οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις αλλά και οι αμείλικτοι κανόνες περί αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των κολοσσών των επιχειρήσεων. Λέγεται ότι η Αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς χαρακτηρίζει τα μαύρα ταμεία της Siemens ως την κορυφαία υπόθεση διαφθοράς στην ιστορία των αγορών παγκοσμίως.

Από όλη αυτή την ιστορία, στο μέτρο που την παρακολούθησα, θυμάμαι μια χαμένη ευκαιρία για την Θεσσαλονίκη. Όταν γινόταν συζήτηση στην Βουλή για τη Συμφωνία Συμβιβασμού με τη Siemens, έθεσα το θέμα συμπερίληψης της επένδυσης στην Θεσσαλονίκη. Αξίζει να γίνει μια μνεία στο εργοστάσιο της Siemens που λειτουργούσε στην Θεσσαλονίκη από το 1964, παράγοντας υψηλής τεχνολογίας τηλεπικοινωνιακό υλικό. Κάπου το 2008 ανακοινώθηκε από το Μόναχο το κλείσιμο των εργοστασίων της πόλης μας, της Λειψίας και της Κουριτίμπα, την εποχή που η εξαγωγική δραστηριότητα του εργοστασίου της Θεσσαλονίκης ξεπερνούσε τα 70 εκατομμύρια ευρώ, φθάνοντας στο 1,2% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών. Απασχολούσε 500 περίπου εργαζομένους σε ένα εξαιρετικό εργασιακό περιβάλλον και είχε πολλές φορές διακριθεί γι’ αυτό. Η μεγάλη εταιρεία αποφάσισε να σταματήσει ή να μειώσει την παραγωγή τηλεπικοινωνιακού υλικού. Στην Γερμανία και τη Βραζιλία οι κυβερνήσεις αντέδρασαν και κατάφεραν να κρατήσουν τα εργοστάσια σε λειτουργία (πληροφορίες εκείνης της εποχής, μας λείπει ρεπορτάζ για τη συνέχεια).

Στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Θεσσαλονίκη, υψώσαμε ελάχιστοι -μάλλον αντισυστημικοί- φωνές διαμαρτυρίας, μαζί με τους εργαζόμενους, που τελικά, παρά την υψηλή τους εξειδίκευση, κατέληξαν στο δημόσιο και την αυτοδιοίκηση ή βγήκαν νωρίς στη σύνταξη. Ποτέ το εργοστάσιο της Siemens δεν έγινε θέμα διεκδίκησης της Θεσσαλονίκης. Ούτε αυτό, ούτε η Βιαμύλ, ούτε τα λιπάσματα. Για να θυμηθούμε κάποια από τα στάδια της αποβιομηχάνισης της πόλης.

Ναι, οι εποχές αλλάζουν. Και οι επιχειρηματικές δραστηριότητες. Και οι γραμμές παραγωγής. Η Siemens θα μπορούσε να μείνει αλλάζοντας παραγωγικό προσανατολισμό. Αλλά ποτέ η πόλη δεν το εκτίμησε. Ούτε και ζήτησε να συμπεριληφθεί η Θεσσαλονίκη, ονομαστικά, στη Συμφωνία του 2012, η οποία προέβλεπε επενδύσεις δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ στην Ελλάδα.