ΑΠΟΨΕΙΣ

Σε προηγούμενή αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε η υποχρέωση του ΔΣ να προβεί, αυτοβούλως, σε άσκηση εταιρικής αγωγής, όταν θεμελιώνεται ευθύνη μελών του ΔΣ. Μας απασχόλησε, επίσης, η άσκηση εταιρικής αγωγής από το ΔΣ, αφού προηγηθεί κίνηση της σχετικής διαδικασίας από τη μειοψηφία ή πλειοψηφία των μετόχων, όταν το πρώτο αρνείται ή ολιγωρεί. Στο παρόν θα μας απασχολήσει η άσκηση της εταιρικής αγωγής από τον, προς τούτο οριζόμενο, ειδικό εκπρόσωπο.

Σκοπός της ρύθμισης

H ρύθμιση για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου συνιστά αναγκαία προσθήκη, προκειμένου να καταστεί αποτελεσματικό το σύστημα της ενδοεταιρικής-εσωτερικής ευθύνης του ΔΣ. H δυνατότητα της μειοψηφίας ή πλειοψηφίας των μετόχων να υποβάλει αίτηση ενώπιον του ΔΣ για άσκηση εταιρικής αγωγής, σε περίπτωση αδράνειάς του, δεν θα είχε πρακτικό αντίκρισμα, αν δεν προβλεπόταν δυνατότητα άσκησης, εν τέλει, της εταιρικής αγωγής από ένα άλλο όργανο, όταν το ΔΣ και πάλι αδρανούσε ή αδυνατούσε. Απώτερο, δηλαδή, σκοπό του νομοθέτη αποτελεί η εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ΑΕ και η ικανοποίησή της για την τυχόν ζημία που υπέστη.

Χαρακτηριστικά της ρύθμισης

Η διαδικασία διορισμού ειδικού εκπροσώπου, που προβλέπεται στο νόμο, συνιστά μια μορφή «προσωρινής διοίκησης». Διακρίνεται, ωστόσο, από αυτήν καθώς ο ειδικός εκπρόσωπος επιφορτίζεται με συγκεκριμένη και απολύτως περιορισμένη αρμοδιότητα. Δεν διαθέτει, σε καμιά περίπτωση, τις αρκετά ευρείες εξουσίες που, κατά κανόνα, διαθέτει η προσωρινή διοίκηση. Κι ούτε ο ορισμός ειδικού εκπροσώπου επιφέρει προσωρινή αναστολή, υποκατάσταση ή κατάργηση του ΔΣ.

Ο ειδικός εκπρόσωπος επιφορτίζεται με την ειδική και αποκλειστική αρμοδιότητα άσκησης της εταιρικής αγωγής. Καλείται να εκπροσωπήσει την εταιρεία για τις ανάγκες διεξαγωγής της σχετικής δίκης κατά των (φερόμενων ως υπαίτιων) μελών του ΔΣ μέχρι και την έκδοση αμετάκλητης δικαστικής απόφασης (189/2018 ΑΠ, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Παράλληλα, όμως, το ΔΣ δεν εμποδίζεται, έστω και κατ’ ελάχιστο, στην άσκηση της διοίκησης, της εκπροσώπησης της εταιρείας αλλά και των λοιπών καθηκόντων του.

Προϋποθέσεις Διορισμού Ειδικού Εκπροσώπου

Προκειμένου να καταστεί δυνατή η υποβολή αίτησης για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου, ο νόμος απαιτεί να συντρέχει μια από τις περιοριστικά απαριθμούμενες προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, όταν:

(α) το ΔΣ της εταιρείας απορρίψει εν όλω ή εν μέρει την αίτηση της μειοψηφίας των μετόχων για την άσκηση εταιρικής αγωγής ή

(β) παρέλθει άπρακτη η εύλογη προθεσμία που έθεσε η μειοψηφία των μετόχων με την αίτησή της προς το ΔΣ (όταν το τελευταίο ολιγώρησε να αξιολογήσει την αίτηση αυτή και να αποφασίσει επί της άσκησης ή μη της εταιρικής αγωγής) ή

(γ) παρέλθουν τέσσερεις (4) μήνες από την απόφαση του ΔΣ περί άσκησης εταιρικής αγωγής (μετά από αίτημα της μειοψηφίας), χωρίς το τελευταίο να προβεί, πράγματι, σε άσκηση της ή

(δ) το ΔΣ αδυνατεί λόγω αδυναμίας σχηματισμού απαρτίας να αποφασίσει επί της αίτησης της μειοψηφίας (σε περίπτωση, λ.χ., σύγκρουσης συμφερόντων) ή

(ε) το ΔΣ δεν ασκεί «αμελλητί» την εταιρική αγωγή, μολονότι υπέβαλε σχετική αίτηση η πλειοψηφία των μετόχων.

Ενεργητική Νομιμοποίηση

Την αίτηση διορισμού ειδικού εκπροσώπου μπορούν να ασκήσουν, όπως προκύπτει και από τα παραπάνω, μόνο μέτοχοι της εταιρείας. Συγκεκριμένα: η πλειοψηφία των (πλειοψηφούντων ή μειοψηφούντων) μετόχων που υπέβαλαν το αίτημα για την άσκηση της εταιρικής αγωγής. Απαραίτητη η πλειοψηφία μετοχικού κεφαλαίου και όχι μετόχων.

Αρμόδιο Δικαστήριο & Διαδικασία

Αρμόδιο δικαστήριο για να αποφασίσει επί της αίτησης των μετόχων για το διορισμό ειδικού εκπροσώπου είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της εταιρείας που δικάζει κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας. Κοινοποιείται προς την εταιρεία και το μέλος ή τα μέλη του ΔΣ που κατονομάζονται ως υπαίτια.

Το αρμόδιο δικαστήριο δεν θα ασχοληθεί, όμως, επί της ουσίας της διαφοράς. Αποφαίνεται, μόνον, επί του διορισμού ή μη ειδικού εκπροσώπου, ο οποίος πρόκειται να ενάγει (ή μη) τους υπαίτιους για τη ζημία της εταιρείας συμβούλους.

Παρεμβάσεις (πρόσθετες και κύριες) ενώπιον του δικαστηρίου ασκούνται και με δήλωση στα πρακτικά, ώστε να διευκολυνθεί η δυνατότητα των μελών του ΔΣ ή οποιουδήποτε άλλου προσώπου με έννομο συμφέρον (περιλαμβανομένης βεβαίως της ίδιας της εταιρείας) να εκθέσει τις απόψεις του-ιδίως όσον αφορά το εταιρικό συμφέρον στην άσκηση ή μη της εταιρικής αγωγής.

Προθεσμία Υποβολής Αίτησης

Η πλειοψηφία των μετόχων που νομιμοποιείται ενεργητικά για την υποβολή της αίτησης για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου, υποχρεούται να την ασκήσει εντός διμήνου. Η προθεσμία αυτή εκκινεί:

(α) είτε από την κοινοποίηση της (έστω εν μέρει) αρνητικής απόφασης του ΔΣ για την άσκηση εταιρικής αγωγής στους αιτούντες μετόχους,

(β) είτε από την άπρακτη παρέλευση των προθεσμιών που απαιτούνται για να ενεργήσει το ΔΣ.

Στοιχεία Αίτησης

Η αίτηση για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου συνιστά νέα αίτηση των μετόχων, που απευθύνεται προς το αρμόδιο δικαστήριο. Δεν πρέπει να συγχέεται, επομένως, με την αίτησή τους προς το ΔΣ για την άσκηση της εταιρικής αγωγής. Είναι δεδομένο, όμως, πως η τελευταία όχι μόνον θα πρέπει να προηγηθεί αλλά και να αποτελέσει περιεχόμενο εκείνης για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου.

Περιεχόμενο της εν λόγω αίτησης δεν απαιτείται να συνιστά, πάντως, η νομική υπαγωγή των εκάστοτε πραγματικών περιστατικών. Οι αιτούντες δεν χρειάζεται να προσδιορίσουν ούτε την έκταση και το ύψος των αξιώσεων της εταιρείας. Να θυμηθούμε, όπως ήδη αναφέραμε, πως αντικείμενο της σχετικής δίκης συνιστά, αποκλειστικά, ο διορισμός ειδικού εκπροσώπου και όχι η διάγνωση της ζημίας της εταιρείας και η αποκατάστασή της.

Σε κάθε περίπτωση, προκειμένου η αίτηση για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου να κριθεί παραδεκτή και βάσιμη, οι μέτοχοι πρέπει να επικαλεστούν και αποδείξουν, σωρευτικά, ότι: (α) πληρούσαν τις προϋποθέσεις υποβολής στο ΔΣ της αίτησης για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου και (β) πράγματι υπέβαλαν τη σχετική αίτηση κατά τρόπο ορισμένο. (γ) Η αίτηση δεν οδήγησε σε άσκηση της εταιρικής αγωγής εκ μέρους του ΔΣ (για έναν από τους λόγους που, περιοριστικά, προβλέπονται στο νόμο). (δ) Τέλος, δε, πως πληρούν το κατά νόμο αναγκαίο-μεταβλητό ποσοστό κεφαλαίου, ώστε να νομιμοποιούνται ενεργητικά ως προς την άσκηση της σχετικής αίτησης ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου.

Δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε απίθανο το ενδεχόμενο το ΔΣ να αρνηθεί ή αδρανήσει για την άσκηση των αξιώσεών της ΑΕ σε βάρος εκείνων από τα μέλη του που, ενδεχομένως, την έβλαψαν. Δικαιούνται, τότε, οι μέτοχοι (πλειοψηφίας ή, κατά περίπτωση, μειοψηφίας) να απευθυνθούν στο αρμόδιο δικαστήριο για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου που θα ασκήσει τη εν λόγω εταιρική αγωγή. Απαιτείται, όμως, ιδιαίτερη προσοχή: τα χρονικά περιθώρια είναι στενά και οι προϋποθέσεις απολύτως συγκεκριμένες. Το δικαστήριο θα κληθεί, τότε, να λάβει απόφαση όσον αφορά τον συγκεκριμένο διορισμό. Περί αυτού, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.