ΑΠΟΨΕΙΣ

Η παραίτηση του πρώην υπουργού εξωτερικών Νίκου Κοτζιά έγινε σε μία κρίσιμη συγκυρία, κατά την οποία η Τουρκία κλιμακώνει τις αναμενόμενες αντιδράσεις της στην κυπριακή ΑΟΖ, με την απειλή να πραγματοποιήσει γεώτρηση στις 29 Οκτωβρίου.

Δεν είναι μία απλή κρίση σαν κι αυτές που συνηθίσαμε. Η Άγκυρα προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα στην ΑΟΖ της μεγαλονήσου και να διεκδικήσει δικαιώματα εκεί που δεν έχει. Υπήρξε και αμερικανική παρέμβαση και αυτό δείχνει τη σοβαρότητα της κατάστασης. Η διαχείριση αυτών των εξελίξεων απαιτεί την παρουσία στην κεφαλή της ελληνικής διπλωματίας ανθρώπου που έχει γνώση των λεπτών ισορροπιών που διαμορφώθηκαν το τελευταίο διάστημα.

Αν εξαιρέσει κανείς την ατυχή επιμονή του για λύση του «μακεδονικού» στο πλαίσιο της συμφωνίας των Πρεσπών, οι επιλογές Κοτζιά στην εξωτερική πολιτική και ενδιαφέρουσες ήταν και αναμόχλευσαν μία στατική πολιτική, που δεν ευνοούσε τη χώρα. Οι προκλήσεις διαδέχονται η μία την άλλη και η ελληνική απουσία από τα τεκταινόμενα δημιουργούσε τετελεσμένα, πολλές φορές ανησυχητικά επικίνδυνα.

Στις σχέσεις με τα Σκόπια δεν ήταν προβληματικό μόνο το πλαίσιο που συμφώνησε. Αλλά και ο τρόπος που χειρίστηκε την υπόθεση και στο εσωτερικό. Από την αρχή, για ακατανόητους λόγους, προκάλεσε μια όξυνση με την αντιπολίτευση, πιστεύοντας, λανθασμένα, πως θα της δημιουργούσε μείζον πρόβλημα. Αλλά στα θέματα εξωτερικής πολιτικής ζητάς συναινέσεις. Δεν προκαλείς εσωτερικές ρήξεις, ιδιαιτέρως, αν είναι κρίσιμα.

Στην Ανατολική Μεσόγειο τις επιλογές των τριμερών με Κύπρο, Αίγυπτο και Ισραήλ δεν τις ξεκίνησε ο πρώην υπουργός, αλλά τις συνέχισε με επιτυχία. Σ’ αυτό βοήθησε και το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για τις συγκλίσεις αυτές μετά την κρίση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Φαίνεται ότι διαμορφώνεται ένας σταθερός πόλος στην Ανατολική Μεσόγειο, όχι κατ’ ανάγκην αντιτουρκικός, αλλά αποφασισμένος να προασπίσει τα συμφέροντά του αν η Άγκυρα τα προκαλέσει. Μία εξισορροπιστική διόρθωση αυτής της πολιτικής στο παλαιστινιακό και το ιρανικό, αν μπορούσε να επιτευχθεί, θα είχε ενδιαφέρον.

Εκεί που η παρέμβαση Κοτζιά υπήρξε θετικά καταλυτική ήταν οι συνομιλίες για το Κυπριακό. Απέτρεψε μία εξέλιξη που θα μπορούσε να αποδεχθεί ως λύση τη συνέχιση των εγγυήσεων και της παρουσίας τουρκικών στρατευμάτων στο νησί. Και αυτό οι οπαδοί της όποιας λύσης δεν του το συγχωρούν.

Ο Κοτζιάς δημιούργησε μια πολυμερή κινητικότητα στην εξωτερική πολιτική, προβάλλοντας προς τις ΗΠΑ έναν ρόλο της Ελλάδας που θα την καθιστούσε υπολογίσιμη παράμετρο στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή. Η πολιτική αυτή απαιτεί δυνατότητα θεσμικής διαμόρφωσης και υλοποίησής της και όχι, απλώς, προσωπικό υπουργικό ενδιαφέρον.

Δεν βασίστηκε στη γραφειοκρατία του ΥΠΕΞ και έδωσε ένα υπερβολικά προσωπικό τόνο στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Οι επιλογές του αναγνωρίστηκαν από την Ουάσιγκτον αλλά αποτέλεσαν κόκκινο πανί για τη Μόσχα. Συνήθως, όμως, οι ΥΠΕΞ ακροβατούν για τα συμφέροντα των χωρών τους.

Η ανάληψη του υπουργείου από τον κ. Τσίπρα είναι συμβολική. Με εξαίρεση το σκοπιανό και την όξυνση των ελληνορωσικών σχέσεων, το πέρασμα Κοτζιά από το υπουργείο Εξωτερικών καταγράφεται θετικό.