ΑΠΟΨΕΙΣ

«Ανεπαισθήτως», που θα έλεγε και ο ποιητής, έχουμε περάσει στην εποχή των επιδομάτων. Οι προσωπικοί και οικογενειακοί προϋπολογισμοί είναι ένας κατάλογος vouchers. Σε λίγο, οι επιλογές ζωής, θα σταθμίζονται από το σύνολο των βοηθημάτων που παίρνει κάποιος ως εργαζόμενος και ως άνεργος, ως ανέστιος και ως ιδιοκτήτης.

Κανείς δεν μπορεί να υποτιμήσει την ανάγκη κρατικών ενισχύσεων εξαιτίας της πανδημίας, της ενεργειακής ένδειας ή όποιου άλλου γεγονότος εμφανιστεί το επόμενο διάστημα. Αλλά, μία κοινωνία και μία οικονομία, ένας δημόσιος λόγος και μία διαρκής πολιτική αντιπαράθεση, δεν μπορεί να εμμένει και να πλειοδοτεί σχετικά με το μέγεθος της επιδοματικής πολιτικής. Οι χώρες, οι πόλεις, οι κοινωνίες ελπίζουν, επιχειρούν και πετυχαίνουν σε συνθήκες (ή κατά το νεότερο, σε οικοσυστήματα) δημιουργικότητας, συνεργασίας και καλής ποιότητας ζωής. Η ταυτότητα ενός άστεως (βλέπε Θεσσαλονίκη) ή μίας περιοχής (βλέπε Βόρεια Ελλάδα), ποτέ δεν προκύπτουν ως αποτέλεσμα τυχαιότητας ιστορικών διεργασιών ή πλειοδοσίας ενισχύσεων. Αφορούν προβλέψεις, αποφάσεις, προγραμματισμούς, σχέδια και ανάληψη ευθύνης, από όσους επιθυμούν να διαχειρίζονται την τύχη των πολλών. Και σίγουρα δεν προκύπτουν ως επανάληψη υπεσχημένων.

Άλλη μία χρονιά, όπως αναμενόταν, η Θεσσαλονίκη εισπράττει έναν γνωστό κατάλογο έργων. Ενδεικτικά στέκομαι σε μία αποστροφή του Πρωθυπουργού ότι «το μετρό είναι υπόθεση επιβίωσης της πόλης». Σε ελεύθερη μετάφραση, η Θεσσαλονίκη, όπως και καμία πόλη στον κόσμο, δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αξιόπιστο μέσο μαζικής μεταφοράς. Δεν θα ήθελα, σε αυτό το σημείωμα, να αναλύσω την ταλαιπωρία και τις ευθύνες για την πορεία του μετρό. Επειδή, η Θεσσαλονίκη στερείται στοιχειώδους λειτουργικότητας επίγειας, όχι μόνον υπόγειας, συγκοινωνίας. Αυτή η, τουλάχιστον πανευρωπαϊκή πρωτιά, δεν έχει απασχολήσει, μέχρι σήμερα, με αποφασιστικότητα, ούτε τους κεντρικούς, ούτε τους τοπικούς πρωτεύθυνους, ούτε τους ηγήτορες της τοπικής οικονομίας, ούτε το πολυάριθμο ερευνητικό προσωπικό της πανεπιστημιούπολης. Εντέλει, ούτε την κοινωνία της πόλης. Επειδή, πολύς λόγος γίνεται τελευταία για τον επιστημονικό τρόπο προσέγγισης των προβλημάτων και των εναλλακτικών λύσεων, ας καταθέσει οποιοσδήποτε «υπεύθυνος» μια τεχνοκρατική εκτίμηση των διαφυγόντων κερδών για την πόλη από την πολύχρονη ταλαιπωρία στους δρόμους της αγανάκτησης. Αλλά και για την επίπτωση στη θελκτικότητά της ως τουριστικού ή επενδυτικού προορισμού. Εάν το μετρό καθυστερεί επειδή, πάντα, φταίνε κάποιοι άλλοι, γιατί δεν προηγείται η επίλυση της επίγειας μεταφοράς; Ολόκληρη η ευρωπαϊκή εμπειρία δείχνει ότι τις «επενδύσεις» δεν τις μαγνητίζουν οι χαμηλοί μισθοί, ούτε καν η χαμηλή φορολογία, τουλάχιστον από μόνη της. Η προσδοκία να γίνουμε «η Δανία του νότου», όπως και ευρύτερα τα παραδείγματα της Σκανδιναβίας, δεν πρέπει να αποτελεί χαριτολόγημα αλλά πεδίο σοβαρής ανάλυσης για το πώς αναστρέφεις την υποβάθμιση των πόλεων, πως ορίζεις την ταυτότητά σου, πως τοποθετείσαι, με δική σου απόφαση, στο διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο των διακεκριμένων πόλεων. Δεν ήταν πάντα η Κοπεγχάγη και το Οσλο, πρότυπα λειτουργιών και χωροταξίας. Πίσω από τις επιτυχίες, υπάρχει σχέδιο, αποφασιστικότητα, διαβούλευση, σεβασμός στις συλλογικές αποφάσεις. Και αυστηρότητα στην εφαρμογή των νόμων. Οι σκανδιναβικές χώρες είναι από τις ακριβότερες της Ευρώπης και η φορολογία από τις υψηλότερες. Και όμως, εκεί, γεννιέται το καινούργιο. Η πρωτοπορία έλκει την πρωτοπορία, η επιμονή στην καινοτομία γεννά καινοτομία. Η δημιουργικότητα και η αισιοδοξία είναι «κολλητικές». Κλειδί είναι το Σχέδιο και η αφοσίωση στην εκτέλεσή του. Και η επίμονη διερεύνηση των συνεπειών, των πλεονεκτημάτων και των δυσλειτουργιών, κάθε μέτρου, κάθε κίνησης ξεχωριστά. Εγκαίρως και εγκύρως. Δεν χρονίζουν οι εξαγγελίες, δεν επαναλαμβάνονται οι ίδιες υποσχέσεις, ενώ έχουν αλλάξει τα δεδομένα. Πάνω από όλα αυτά, πριν και πάντα, τη διαφορά την κάνουν οι άνθρωποι και οι θεσμοί. Καθαρός επιμερισμός ευθύνης, αυστηρός καταλογισμός καθυστερήσεων και κουλτούρα συλλογικής δουλειάς. Επίσης, από τις εξαγγελίες, αν σωστά διερμηνεύω, η Θεσσαλονίκη και η βόρεια περιφέρεια ευρύτερα, δεν φαίνεται να έχουν διακριτό κέρδος από τα δισεκατομμύρια που θα εισρεύσουν από την Ευρώπη και αυτό δεν αφορά σε λογιστικό επιμερισμό. Αφορά σε κάτι που θα έπρεπε να ανησυχεί ολόκληρη τη χώρα και που αφορά στην έλλειψη περιφερειακής συνείδησης, ιδιαίτερα για περιφέρειες που παρουσιάζουν συγκλονιστικά δεδομένα δημογραφικής γήρανσης και παραγωγικής υστέρησης. Περισσότερο από όλα αφορά στο έλλειμμα ελπίδας και κινήτρων να συγκρατηθούν πληθυσμοί, να ζήσουν και να επιχειρήσουν οι νέοι στον τόπο τους. Παρακαλώ, σε όποιον από τη συγκεντρωτική πρωτεύουσα, ακριβό επισκέπτη της ΔΕΘ, μας κάνει την τιμή να διαβάζει «Μακεδονία της Κυριακής», το δικό μου σημείωμα αλλά και όλων των συναδέλφων που καταθέτουν ανάλογες ανησυχίες, ας μην εφεύρει και άλλα, γεωγραφικά, επιδόματα. Αν το μετρό είναι ζήτημα επιβίωσης της Θεσσαλονίκης, όπως είπε ο Πρωθυπουργός, η επιβίωση της Θεσσαλονίκης, η επιβίωση της Περιφέρειας, η αναστροφή της ερημοποίησής της είναι ζήτημα επιβίωσης της Ελλάδας. Καλά τα Ραφάλ και τα Μπελαρά, καλοί οι προσομοιωτές και οι ασκήσεις ετοιμότητας, καλά τα επιδόματα αλλά καλύτερα τα Σχέδια ειρήνης και ευημερίας. Χωρικά και θεματικά. Με προϋπολογισμούς και χρονοδιαγράμματα.

ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Έχει ξεκινήσει μια επιχείρηση τρομοκράτησης των πολιτών από οργανισμούς υποτιθέμενης κοινωνικής ωφέλειας και από Τράπεζες που ανακεφαλαιοποιήθηκαν με δημόσιο χρήμα, χωρίς κανέναν δημόσιο απολογισμό, ή μήπως είναι η ιδέα μου; Όταν ολόκληρη η Ευρώπη αναζητά πολιτικές ελάφρυνσης των πολιτών από θηριώδεις ανατιμήσεις που δεν μπορεί να καλύψει κανένας μισθός, όταν η κυβέρνηση καθημερινά ανακοινώνει επιδόματα, αποδεχόμενη τον κίνδυνο να περάσουν στο φάσμα της φτώχειας πολύ μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, είναι δυνατόν να ξεσπά, τέτοιο κυνήγι; Καταθέτω λοιπόν την προσωπική μου μαρτυρία των τελευταίων δύο μηνών. Η Ζενίθ έστειλε τέσσερις επιστολές, αναγγέλλοντας ότι θα προβεί σε δικαστική διεκδίκηση γιατί, πράγματι, αποφάσισα να πληρώσω σε τρεις δόσεις τον απίθανο λογαριασμό που έφθασε στα χέρια μου. Οι δύο μάλιστα επιστολές (για όποιον ενδιαφέρεται τις έχω κρατήσει) έχουν την ίδια ημερομηνία αποστολής. Μήπως τα γραφεία, στα οποία γίνονται ανάλογες αναθέσεις αμείβονται με τον αριθμό των γραμματοσήμων; Για την ΔΕΗ τα έγραψα ξανά. Την ημέρα που ο Πρωθυπουργός εξήγγειλε την επιστροφή χρημάτων, η «δημόσια επιχείρηση» έστελνε τις δικές της αυστηρές επιστολές. Την περασμένη εβδομάδα μου τηλεφώνησαν από δικηγορικό γραφείο της Αθήνας ( προσθέτει κύρος η επίπληξη από την πρωτεύουσα!) και ζητούσαν τον γιό μου που ζει οκτώ χρόνια στο εξωτερικό. Για υπόθεση, για την οποία δεν μπορούσαν να μου μιλήσουν, εξαιτίας του απορρήτου των προσωπικών δεδομένων (sic). Καθώς ανησύχησα, επέμενα να ρωτώ, μέχρι που άκουσα το μαγικό ακρωνύμιο «ΔΕΗ». Κατάλαβα ότι πρόκειται για ένα κλειστό σπίτι στο χωριό, για το οποίο πληρώνουμε τα λεγόμενα «πάγια». Ήταν δική μου επιλογή, για περιβαλλοντικούς λόγους, να μην μου έρχονται αποδείξεις και, πράγματι, δεν είδα τους δύο τελευταίους λογαριασμούς. Απάντησα, μα, δεν μπορεί να είναι περισσότερα από 60 ευρώ. Και μου ανταπάντησε, δεν έχει σημασία, στον δεύτερο λογαριασμό ξεκινάμε διαδικασίες… Τώρα, πως και γιατί, όλα αυτά τα γραφεία απαιτήσεων, έχουν τα προσωπικά μας στοιχεία, ποιος έδωσε το δικαίωμα σε δεκάδες call centers, σε εκατοντάδες υπαλλήλους να έχουν πρόσβαση σε όλα τα προσωπικά μας δεδομένα, είναι μια μεγάλη ιστορία που αφορά σε ευρωπαϊκές και εθνικές νομοθεσίες, σε διασταλτικές ερμηνείες, στις πολυάριθμές Ανεξάρτητες Αρχές, στη Δικαιοσύνη αλλά και στους ίδιους τους πολίτες. Στην ανοχή και στην περιορισμένη συλλογική μας αντίδραση. Σε κάθε περίπτωση, κάποιος από την κυβέρνηση, ας επιληφθεί.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 17/18.09.2022