ΑΠΟΨΕΙΣ

Βρεθήκαμε μαζί στο αυτοκίνητο του ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου που μείναμε στην Αστυπάλαια, που μας μετέφερε στο αεροδρόμιο για την πτήση της επιστροφής. Δύο ευγενικοί Καταλανοί, που στις τυπικές ερωτήσεις μας στα αγγλικά, μας απαντούσαν, προσέχοντας μία μία τις λέξεις που επέλεγαν, στα ελληνικά, εξηγώντας μας ότι περιπλανιούνται στο Αιγαίο κάθε καλοκαίρι, ενώ τον χειμώνα μαθαίνουν τη δύσκολη γλώσσα μας. Ο ένας από τους δύο είχε στο πόδι τατουάζ «Οδύσσεια».

Όπου και να ταξιδέψεις στο Αρχιπέλαγος που φυλάσσει καλά τα μυστικά της μεταφυσικής του, ζεις τον αέρα του διαρκούς, του αξόδευτου και του άχρονου. Του κλασικού και του διαρκώς καινούργιου. Εποχές που διπλώνουν η μία μέσα στην άλλη, τεκμήρια από ανασκαφές που δηλώνουν συνεχή παρουσία από την εποχή του χαλκού, κάστρα ενετικά, μνημεία βυζαντινά, εκκλησάκια σε κάθε κορφή, σε κάθε νησίδα, άσπρα και άσπιλα, να σε αφήνουν πάντα με την απορία ποιοι και με ποιες δυνάμεις τα έφτιαξαν, προσευχή και ευγνωμοσύνη μαζί, γαλάζια και μπλε ανοικονόμητα και παντού, παντού, από ένας Μύθος.

Ένας Μύθος και μια Παναγιά.

Από το Δεσποτικό ανοιχτά της Πάρου με το ιερό του Απόλλωνα μέχρι την μυστηριώδη Κέρο μίας προηγμένης θεσμικά και τεχνολογικά κοινωνίας πριν 4500 χρόνια, από τον Πολύφημο της μικρής Ηρακλειάς στις Μικρές Κυκλάδες μέχρι το νεκροταφείο βρεφών, όπου, μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί περισσότερα από 2500 αρχαία αγγεία με μικρούς σκελετούς στην Κυλίνδρα της Αστροπαλιάς και βέβαια από την ιερή Δήλο μέχρι το Ακρωτήρι της Θήρας, αυτός ο κύκλος της πολυνησίας, οι Κυκλάδες, συμπεριλαμβανομένης της δωδεκανησιακής πεταλούδας της Αστυπάλαιας, θα αναβλύζουν συνεχώς τα δώρα της παράξενης φύσης τους και της συγκλονιστικής συνέχειας της προσπάθειας του ανθρώπου.

Δε θέλω να αδικήσω πολλά άλλα ανάλογα σημεία της μεσόγειας Ελλάδας και των άλλων νησιών, αλλά, θαρρώ πως πουθενά αλλού το θείο, ως έκφραση του αρχαίου ανθρώπου, του βυζαντινού και του νεότερου, δεν εγκολπώνεται, με τέτοιο απόλυτο τρόπο, από το τοπίο. Εκεί που είναι τα σημάδια της ακόμα ανεξερεύνητης Ιστορίας και Προϊστορίας, εκεί και οι Παναγιές του Αιγαίου. Από την Τήνο, την Εκατονταπυλιανή της Πάρου, την Κανάλα της Κύθνου μέχρι την Καλαμιώτισσα της Ανάφης και τη Χοζοβιώτισσα της Αμοργού, εκκλησίες, με τάματα και θαύματα, αναθήματα και προσευχές, πλέουν αγέρωχες και με ανοιχτά όλα τα πανιά τους επάνω από το απέραντο μπλε του αιγιακού δώρου. Όλα αυτά βρίσκονταν πάντα εκεί, οδοδείκτες της ζωντανής μνήμης της γενιάς μας. Μαζί με τις αναμνήσεις των πρώτων φοιτητικών μας ταξιδιών, μαζί με το «Εν λευκώ» του Ελύτη, την «Αμοργό» του Γκάτσου και το «Αρχιπέλαγος» του Θεοδωράκη. Αειθαλή!

Μαζί βέβαια και με τις ταλαιπωρίες μας στην αναζήτηση καταλύματος στις δεκαετίες του ‘80 και του ‘90, όταν, ένα πλήθος ντόπιων σήκωνε τις ταμπελίτσες με τα «rooms to let» στις αποβάθρες που, υποτίθεται, όλα ήταν «πέντε λεπτά με τα πόδια». Με τα καταστήματα χωρίς απόδειξη και τις οικιστικές και περιβαλλοντικές αυθαιρεσίες. Με την πολύβουη Μύκονο και τις υπερβολές της. Αυτά στις αναμνήσεις μας.

Σήμερα στις Κυκλάδες είναι αλλιώς. Σήμερα, αυτός ο πολυνησιακός κύκλος ορίζει, στο μεγαλύτερο μέρος του μίαν άλλη Ελλάδα. Με μεγαλύτερη αυτογνωσία, με ποιοτικές υπηρεσίες προσιτές σε μεγάλο βαθμό (εξαιρουμένων βέβαια των ακτοπλοϊκών και αεροπορικών ναύλων), με ευγένεια όλων των επαγγελματιών και με χαρακτήρα. Με συγκινητικές προσπάθειες να δυναμώσουν τουριστικά, να υιοθετήσουν επαγγελματικά πρότυπα φιλοξενίας και να κρατήσουν ταυτοχρόνως και μια μοναδικότητα.

Το πιο ελπιδοφόρο είναι οι νέοι και οι νέες που πρωταγωνιστούν παντού. Από τα δημοτικά γραφεία εξυπηρέτησης μέχρι τα μπαρ και τα εστιατόρια. Από τα καταστήματα τοπικών προϊόντων μέχρι τα καΐκια για τις εξερευνήσεις των βραχονησίδων. Ντόπιοι και άλλοι, λες και τους επέλεξε το πιο ικανό γραφείο, στολίζουν το Αιγαίο με την άνεση και τη γοητεία της καλλιεργημένης νεότητάς τους. Ένας άλλος όμορφος κόσμος. Που εξυπηρετεί όλες τις ηλικίες και ιδιαιτέρως όλες τις ενδιαφέρουσες «φυλές» των νέων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Είχα χρόνια να δω τόσα ωραία παιδιά μαζί, όσα είδα στην Ανάφη. Αγόρια και κορίτσια, μπροστά και πίσω από τα γκισέ και τις μπάρες. Η ομορφιά πηγάζει από γυμνασμένα κορμιά αλλά και από δομημένους χαραχτήρες. Και βέβαια, για πρώτη φορά έβλεπα και τους νομάδες εργαζόμενους, που δεν είναι πλέον σενάριο της κοινωνίας του μέλλοντος, αλλά, μια πραγματικότητα και μια μεγάλη ευκαιρία για την ελληνική «άγονη γραμμή». Όλα αυτά, σε μιαν ανάπτυξη που, ελπίζω, να κρατήσει το αιγιακό μέτρο και που έχει ακόμα να αναδείξει πολλά. Μόνον οι μύθοι και η προϊστορία φθάνουν να προσελκύσουν το πιο ανήσυχο πνευματικά παγκόσμιο κοινό.

Αυτές είναι οι μεγάλες ευκαιρίες της χώρας. Η ανάπτυξη με ταυτότητα. Δεν είναι μόνον ο Kαταλανός που χτύπησε την «Οδύσσεια» στο πόδι του. Η «Οδύσσεια» είναι ο πιο ισχυρός παγκόσμιος μύθος και είμαστε εμείς -άχθος και θεία τύχη μαζί- οι διαχειριστές του.

(Ο σημερινός ύμνος στις Κυκλάδες σχετίζεται με μία πρόσφατη επίσκεψη. Η μεγάλη κληρονομιά αφορά σε ολόκληρη τη χώρα και, μιας και επέμεινα στον Οδυσσέα, η αρχή και το τέλος ανήκει δικαιωματικά στο άλλο, το τιρκουάζ πέλαγος του Ιονίου, στο οποίο χρωστάμε μια περιπλάνηση). Πράγματι, ήσυχες θάλασσες και ατελείωτες αμμουδιές, όπως και πυκνότητα μπιτσόμπαρων «σαν τη Χαλκιδική δεν έχει», αλλά, δυστυχώς, αυτό δεν αρκεί για να πάει η χώρα και κάθε τόπος ξεχωριστά μπροστά και να πετύχει μια τοποθέτηση αξιώσεων στον χάρτη της φυσικής ευεξίας και της πνευματικής απόλαυσης, βασικά στοιχεία της σύγχρονης αναζήτησης των επισκεπτών.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 13/14.08.2022