ΑΠΟΨΕΙΣ

Ένα από τα πρώτα βιβλία που διάβασα όταν ήμουν μικρός και πήγαινα στο δημοτικό σχολείο ήταν οι «Κυνηγοί μικροβίων» του Paul de Kruiff. Από τότε θυμάμαι καθαρά την ιστορία του γερμανού γιατρού Robert Koch και της ανακάλυψης του μικροβίου της φυματίωσης, που τότε το έλεγαν βάκιλο του Κωχ, αλλά τώρα είναι γνωστό με την επιστημονική ονομασία Mycobacterium tuberculosis. 

Αυτή δεν ήταν η πρώτη ανακάλυψη παθογόνου μικροοργανισμού από αυτόν το μεγάλο κυνηγό μικροβίων: είχε ήδη ανακαλύψει το μικρόβιο του άνθρακα. Αλλά ο άνθρακας είναι βασικά μια αρρώστια των ζώων, που δεν μεταδίδεται συχνά στον άνθρωπο, ενώ η φυματίωση ήταν μια αρρώστια «της καθημερινής ζωής», τότε πολύ διαδεδομένη και σχεδόν πάντοτε μοιραία. 

Η αρρώστια αυτή όχι μόνο έχει αποτυπωθεί πολύ ζωντανά στις φθισικές ηρωίδες της όπερας, όπως η Βιολέτα στην «Τραβιάτα» του Βέρντι και η Μιμή στους «Μποέμ» του Πουτσίνι, αλλά και έχει στοιχίσει τη ζωή σε πολύ γνωστούς καλλιτέχνες, όπως ο ζωγράφος Μοντιλιάνι και ο συνθέτης Σοπέν.

Μέχρι την εποχή του Koch, η φυματίωση εθεωρείτο κληρονομική αρρώστια, οπότε δεν πίστευαν ότι υπήρχε μέθοδος θεραπείας της. Όμως στις 24 Μαρτίου 1882, μια μέρα σαν και σήμερα πριν από 137 χρόνια, ο Koch ανακοίνωσε στην απογευματινή μηνιαία συνάντηση της Εταιρείας Φυσιολογίας του Βερολίνου τη μεγάλη ανακάλυψή του: η φυματίωση ήταν μια αρρώστια που οφειλόταν σε μικρόβιο, το οποίο εκείνος είχε απομονώσει και είχε πολλαπλασιάσει. Αυτή η ανακάλυψη άνοιξε το δρόμο για τη θεραπεία της φυματίωσης, ο οποίος όμως αποδείχτηκε τελικά πολύ μακρύς. 

Ο ίδιος ο Koch είχε παρασκευάσει μια ουσία, διαλύοντας καλλιέργεια βακίλων της φυματίωσης σε γλυκερίνη, που ο ίδιος είχε ονομάσει φυματίνη και η οποία πίστευε ότι θεραπεύει τη φυματίωση. Δυστυχώς αποδείχθηκε ότι αυτό δεν ήταν σωστό, αλλά από τότε η ουσία αυτή χρησιμοποιείται, με τη γενικευμένη εμπορική ονομασία Mantoux, για τον έλεγχο της παρουσίας του βακίλου του Κωχ στους ανθρώπους. Μόλις το 1943 εφευρέθηκε το πρώτο αξιόπιστο φάρμακο κατά της φυματίωσης, το παρα- αμινo- σαλικυλικό οξύ (PAS) και ακολούθησαν σύντομα τα αντιβιοτικά, με πρώτο τη στρεπτομυκίνη. Ο Koch βραβεύτηκε για τη σπουδαία ανακάλυψή του με το βραβείο Νομπέλ Ιατρικής και Φυσιολογίας του 1905.

Πολύ σημαντικό όμως στοιχείο, πέρα από τη θεραπεία, είναι και η πρόληψη μιας αρρώστιας. Στο σημείο αυτό εμπλέκεται στην ιστορία μας και ο σύγχρονος και αντίπαλος του Koch, γάλλος χημικός Louis Pasteur. Ο Pasteur θεωρείται ο πατέρας της μικροβιολογίας, αν και ήταν ένας μόνο από τους τρεις επιστήμονες που πίστευαν στη θεωρία των μικροβίων, με τον Koch να συμπεριλαμβάνεται στους άλλους δύο. 

Ο Pasteur είχε επινοήσει τη μέθοδο της ήπιας θέρμανσης, σε θερμοκρασία κάτω των 100 βαθμών, διάφορων υγρών τροφίμων για τη διατήρησή τους σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, μεταξύ των οποίων η μπίρα και το γάλα. Όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, το άβραστο γάλα ήταν ένας από τους τρόπους μετάδοσης της φυματίωσης στους ανθρώπους από άρρωστες αγελάδες.

Με τη γενικευμένη εφαρμογή της παστερίωσης, όπως είναι γνωστή σήμερα αυτή η μέθοδος, μπήκε ένα σημαντικό εμπόδιο στην εξάπλωση της φυματίωσης.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 23-24 Μαρτίου 2019