ΑΠΟΨΕΙΣ

Οι δυνατότητες που παρέχει η χειρωνακτική εργασία για κατασκευές έργων μεγάλης κλίμακας είναι πραγματικά εντυπωσιακές. Απόδειξη ο κατάλογος των επτά θαυμάτων του κόσμου που είχε συνταχθεί στους Ελληνιστικούς χρόνους, και ο οποίος περιέχει δύο τέτοιες κατασκευές, τους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας και τις πυραμίδες της Αιγύπτου. Από αυτές η δεύτερη υπάρχει ακόμη και αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού για τους ταξιδιώτες. 

Ένα όχι λιγότερο εντυπωσιακό έργο, το Ευπαλίνειο όρυγμα, δηλαδή ο υπόγειος αγωγός ύδρευσης που τροφοδοτούσε με νερό τη Σάμο, υπάρχει επίσης ακόμη και μπορεί όποιος δεν πάσχει από κλειστοφοβία να θαυμάσει την ποιότητα κατασκευής του. Αλλά, κακά τα ψέματα, με μόνο τα χέρια, έστω και πολυπληθή, δεν θα ήταν δυνατόν να πετύχει ο τεχνολογικός πολιτισμός μας εκτεταμένες κατασκευές όπως το σιδηροδρομικό τούνελ κάτω από τη Μάγχη, τη διώρυγα του Παναμά και τις γιγαντιαίες γέφυρες μήκους δεκάδων χιλιομέτρων ανά τον κόσμο, που διευκολύνουν τις μετακινήσεις. 

Η κοσμογονική αλλαγή, που σηματοδότησε την αφετηρία όλων των σημερινών χωματουργικών και κατασκευαστικών μηχανημάτων, ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου του 1839, μια μέρα σαν και σήμερα πριν από 180 χρόνια, με τη χορήγηση της πατέντας για τον πρώτο ατμοκίνητο εκσκαφέα (steam shovel) στον Αμερικανό William Otis (καμιά σχέση με τον Elisha Otis των ανελκυστήρων).

Το νέο αυτό κατασκευαστικό μηχάνημα, γνωστό στην Ελλάδα και ως φαγάνα, βρήκε αμέσως πολλές εφαρμογές, οι περισσότερες από τις οποίες αφορούσαν κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών. Εμένα όμως με εντυπωσιάζει περισσότερο η συνεργασία μηχανήματος και ανθρώπων στην κατασκευή του πρώτου υπόγειου σιδηροδρόμου στον κόσμο, του μετρό του Λονδίνου. Οι πρώτες σήραγγες αυτού του έργου κατασκευάστηκαν με αξίνες και φτυάρια, αλλά η βοήθεια που παρέσχε από την επιφάνεια ο ατμοκίνητος εκσκαφέας πιστεύω ότι ήταν καθοριστική. 

Το ίδιο συνέβη και με τη διώρυγα του Παναμά, όπου οι τροπικές ασθένειες των εργατών υποχρέωσαν τον de Lesseps να εγκαταλείψει το εγχείρημα που είχε αρχίσει το 1882 με τον παραδοσιακό χειρωνακτικό τρόπο, με τον οποίο κατασκευάστηκε η διώρυγα του Σουέζ, για να το συνεχίσουν οι Αμερικανοί το 1905 με ατμοκίνητα μηχανήματα. Ο απόγονος αυτού του μηχανήματος έγινε πολύ γνωστός στην Ελλάδα της αντιπαροχής με το όνομα φαγάνα, για τη διάνοιξη των θεμελίων των πολυκατοικιών.

Από τότε υπήρξαν δύο μεγάλες εξελίξεις στην εφεύρεση χωματουργικών μηχανημάτων, αφενός η κίνηση μέσω μηχανών εσωτερικής καύσης, κυρίως Diesel, και αφετέρου η επέκταση σε άλλες μορφές έργων, όπως ο γαιοπροωθητήρας (bulldozer), ο ισοπεδωτήρας (grader), η αερόσφυρα (steam hammer), αλλά πάνω απ’ όλα ο μετροπόντικας (tunnel boring machine, TBM). Η εικόνα των δύο πρώτων είναι πολύ γνωστή στην Ελλάδα από την κατασκευή δρόμων και η εικόνα του τρίτου, λιγότερο γνωστή, από την πασσαλόπηξη για τη θεμελίωση σε σαθρά εδάφη. 

Το τελευταίο είναι πολύ γνωστό στην Ελλάδα από τη διάνοιξη των στοών του υπόγειου σιδηροδρόμου Αθηνών και Θεσσαλονίκης, αλλά όχι η εικόνα του, μιας και ο χώρος που δραστηριοποιείται βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Αυτό είναι ίσως το πιο προχωρημένο μηχάνημα κατασκευών, αφού έκανε δυνατή τη διάνοιξη σηράγγων όχι μόνο κάτω από βουνά, αλλά και κάτω από θάλασσες.

*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 24 Φεβρουαρίου 2019