Με αφορμή την υπόθεση της “Κιβωτού του Κόσμου”, που έχει πάρει το δρόμο της δικαστικής διερεύνησης, τραβήχτηκε η “κουρτίνα” που έκρυβε τον κόσμο της παιδικής προστασίας. Έναν κόσμο που όλους μας βόλευε να αγνοούμε, όλους εκτός από τα ίδια τα παιδιά.

Η κοινωνία αλλά και το ίδιο το κράτος είχε αποδεχθεί σιωπηρά ότι τη φροντίδα των παιδιών που απομακρύνονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον θα την αναλάβουν τα ιδρύματα. Μονάδες παιδικής προστασίας είναι ο επίσημος όρος, αλλά ας μη γελιόμαστε, ιδρύματα είναι.

Πολλοί άνθρωποι μπορεί να έδιναν το κάτι τις τους κάθε Χριστούγεννα και Πάσχα, “μέρες που είναι”, κάποιοι πιο ευαίσθητοι ίσως και συχνότερα, θεωρώντας ότι έκαναν το καθήκον μας. Και τα ιδρύματα, μονίμως να κάνουν επίκληση στη φιλανθρωπία των ιδιωτών και στην εταιρική κοινωνική ευθύνη των εταιριών, για να συνεχίσουν να παρέχουν στα παιδιά φροντίδα, να συνεχίσουν να καλύπτουν τα κενά της πολιτεία, που μέχρι πρότινος δεν γνώριζε πόσα παιδιά έχει η κάθε δομή και χρειάστηκε να γίνει ειδικό Μητρώο! .

Έλεγχοι και προδιαγραφές

Οι έλεγχοι γινόταν προγραμματισμένα, κατόπιν ραντεβού και -προφανώς- τα ιδρύματα φρόντιζαν ώστε όλα να είναι τέλεια. Οι κοινωνικοί σύμβουλοι που κάνουν τους ελέγχους είναι συνήθως ελάχιστοι και έχουν στην αρμοδιότητά τους εκτός από τις μονάδες παιδικής προστασίας, τα γηροκομία τους παιδικούς σταθμούς, τα ιδρύματα χρονίως πασχόντων... Τι να πρωτοελέγξουν;

Μέχρι πρότινος δεν είχαν καθοριστεί οι προδιαγραφές λειτουργίας των ιδρυμάτων. Ο νόμος είχε ψηφιστεί απο το 1995, αλλά εκκρεμούσε η έκδοση υπουργικών αποφάσεων, κι όταν εκδόθηκαν, με καθυστέρηση σχεδόν μια δεκαετίας, ίσχυσαν μόλις τέσσερις μήνες, γιατί ξεσηκώθηκαν τα ιδρύματα και ήμασταν σε προεκλογική περίοδο.

Φτάσαμε στο 2022 για να καθοριστούν οι προδιαγραφές λειτουργίας των ιδιωτικών ιδρυμάτων (και πάλι εν μέσω αντιδράσεων) οι οποίες θα ισχύσουν από το 2023.

Η φωνή των παιδιών

Είναι σημαντικό το ζήτημα του αριθμού των παιδιών ανά δωμάτιο, είναι σημαντική η καθαριότητα και η κατάσταση των κτιριακών υποδομών. Το σημαντικότερο όμως είναι τα ίδια τα παιδιά να μπορούν να αναφέρουν ό,τι τους προβληματίζει, χωρίς το φόβο ότι όταν φύγει ο κοινωνικός σύμβουλος θα αντιμετωπίσουν την μήνη των ανθρώπων του ιδρύματος.

Ο νόμος προβλέπει ότι σε κάθε ίδρυμα θα υπάρχει ο υπεύθυνος προστασίας ανηλίκων, που θα δέχεται καταγγελίες από τα ίδια τα παιδιά και από τρίτους. Μόνο που αυτός ο υπεύθυνος είναι μέλος του προσωπικού του ιδρύματος. Μπορούμε να επαφιόμαστε στη φιλοτιμία του κάθε εργαζόμενου, που μπορεί να χρειαστεί να στραφεί και κατά του εργοδότη του; Πάντως η ιστορία της “Κιβωτού” δεν άρχισε να ξετυλίγεται παρά μόνο αφού το παιδί είχε ενηλικιωθεί και έκανε καταγγελία στο Συνήγορο του Πολίτη. Είναι σαφές ότι κάτι πάει λάθος. Και δεν είναι το μόνο.

Αποϊδρυματοποίηση

Το μεγαλύτερο λάθος σε αυτή την ιστορία είναι ότι υπάρχουν τόσα παιδιά σε ιδρύματα και ταυτόχρονα χιλιάδες άνθρωποι, μόνοι ή ζευγάρια, που λαχταρούν να γίνουν γονείς. Αλλά τα παιδιά εξακολουθούν και παραμένουν στα ιδρύματα, κι όσο περνούν τα χρόνια χωρίς να δίνονται για αναδοχή ή υιοθεσία, μειώνονται οι πιθανότητες να ξεφύγουν. Οι υποψήφιοι γονείς δεν προτιμούν παιδιά άνω των 4 ετών, και τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα όταν τα παιδιά είναι άνω των 10 ετών. Είτε γιατί υπάρχουν νομικές εκκρεμότητες, είτε γιατί φοβούνται τον χαρακτήρα που έχουν ήδη διαμορφώσει τα παιδιά μέσα στο ίδρυμα, και θέλουν μικρότερα να αναθρέψουν οι ίδιοι τα παιδιά, εξ αρχής. Και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται. Λες και η λειτουργία των ιδρυμάτων είναι αυτοσκοπός, και τα παιδιά απλώς το μέσο για την πραγμάτωσή του...

Οι ειδικοί λεν ότι δεν υπάρχουν «καλά ή κακά» ιδρύματα. Όσο καλό κι αν είναι το ίδρυμα ποτέ δεν θα δώσει στο παιδί τη θαλπωρή, τη φροντίδα και την αγάπη μιας οικογένειας.

Μπορούμε λοιπόν να ρίξουμε το “ανάθεμα” στα ιδρύματα; Να ακυρώσουμε ό,τι καλό έκαναν... εν τη απουσία της πολιτείας; Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι τα ιδρύματα πρέπει να κλείσουν άμεσα; Προφανώς και όχι. Όμως σε μια κοινωνία που νοιάζεται για τα παιδιά, τα ιδρύματα δεν μπορεί να είναι παρά η έσχατη λύση. Μια προσωρινή λύση, για αντιμετωπιστεί άμεσα η ανάγκη φιλοξενίας ενός παιδιού, πριν βρεθεί μια οικογένεια για να το φροντίζει, είτε με τη μορφή της αναδοχής, είτε της υιοθεσίας.

Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" 27/11/2022